तनावग्रस्त युगमा बुद्धको बाटो: नेपाली समाजका लागि किन महत्वपूर्ण?

आजको नेपालमा बौद्ध दर्शनको उज्यालो: किन यो अझै सान्दर्भिक छ? सगरमाथाको देश र गौतम बुद्धको जन्मभूमि नेपाल, आफ्नो समृद्ध संस्कृति र आध्यात्मिकताका लागि विश्वभरि चिनिन्छ। तर, आजको २१औं शताब्दीको व्यस्त जीवनशैली, विश्वव्यापीकरणको प्रभाव र द्रुत सामाजिक परिवर्तनको दौडान, के हजारौं वर्ष पुरानो बौद्ध दर्शन अझै पनि हाम्रो लागि सान्दर्भिक छ? के यसका शिक्षाले आधुनिक नेपालका चुनौतीहरूको सामना गर्न मद्दत गर्न सक्छ? यस ब्लग पोष्टमा हामी यही प्रश्नको खोजी गर्नेछौं। दार्शनिक सान्दर्भिकता: मनको शान्तिका लागि आजको संसारमा, जहाँ तनाव, चिन्ता र मानसिक अशान्ति व्याप्त छ, बौद्ध दर्शनले मनको शान्तिका लागि बहुमूल्य…

Read More

बौद्ध तान्त्रिक अनुष्ठानमा प्रयोग हुने प्रमुख वस्तुहरू – वज्रकिला (फुर्बा) र कपालपात्र(कपाला)

वज्रयानका रहस्यमय सामग्रीहरू: वज्रकिला र कपालपात्रको गहिरो अर्थ वज्रयान बुद्ध धर्मका केही अनुष्ठानिक सामग्रीहरू देख्दा धेरैलाई अचम्म वा अलि डर पनि लाग्न सक्छ। विशेषगरी वज्रकिला (तीन धार भएको खंजर) र कपालपात्र(मानव खप्परबाट बनेको भाँडो) जस्ता वस्तुहरूले बाहिरी रूपमा केही क्रुर वा रहस्यमय छाप छोड्न सक्छन्। तर, वज्रयानमा प्रयोग गरिने यस्ता सामग्रीहरू केवल बाहिरी प्रदर्शनका लागि नभएर गहिरो प्रतीकवाद र मनोवैज्ञानिक तथा आध्यात्मिक रूपान्तरणका लागि शक्तिशाली माध्यमहरू हुन्। यो ब्लग पोस्टमा हामी यिनै दुई महत्वपूर्ण सामग्री – वज्रकिला र कपालपात्रको भूमिका र यिनको वास्तविक अर्थ केलाउने प्रयास गर्नेछौं, जुन बाहिरी रुप भन्दा…

Read More

हिमालयन बौद्ध धर्ममा पुनर्जन्मको अवधारणाको खोजी

हिमालयन बौद्ध धर्ममा पुनर्जन्मको अवधारणाको खोजी हिमालयको शान्त काखमा, जहाँ अध्यात्म र प्रकृति एकाकार हुन्छन्, बौद्ध धर्मको गहिरो दर्शनले जीवनलाई हेर्ने एक अनौठो दृष्टिकोण प्रदान गर्दछ। यस दर्शनको एउटा केन्द्रीय र धेरैले चासो लिने अवधारणा हो – पुनर्जन्म। यो केवल मृत्युपछिको जीवनको कल्पना मात्र होइन, बरु कर्म, चेतना र अस्तित्वको निरन्तरतासँग जोडिएको एक जटिल चक्र हो। हामीमध्ये धेरैका लागि यो अवधारणा रहस्यमय लाग्न सक्छ। आउनुहोस्, हिमालयन बौद्ध धर्ममा पुनर्जन्मको यस गहिरो अवधारणाको खोजी गरौं। पुनर्जन्मको आधारभूत अवधारणा हिमालयन बौद्ध धर्ममा पुनर्जन्मलाई प्रायः ‘पुनर्भवा’ (Punarbhava) भनिन्छ, जसको अर्थ ‘पुनः अस्तित्वमा आउनु’…

Read More

मध्यमार्ग: बुद्धले पत्ता लगाएको सन्तुलनको मार्ग, जुन आजको जीवनमा अझै उपयोगी छ

मध्यमार्ग: बुद्धले पत्ता लगाएको सन्तुलनको मार्ग, जुन आजको जीवनमा अझै उपयोगी छ कहिलेकाहीँ जीवन कस्तो अचम्म लाग्छ, होइन र? एउटा सानो निर्णय, एउटा सानो अस्वीकारले हाम्रो जीवनको बाटो नै परिवर्तन गरिदिन्छ। बुद्धको जीवन पनि त्यस्तै थियो। चरम त्यागको अनुभवले उनलाई मध्यमार्गको खोजमा डोर्‍यायो। आज हामी यसै विषयमा छलफल गर्नेछौं – कसरी बुद्धले चरमलाई अस्वीकार गरे र यसले उनको दर्शनलाई कस्तो रूप दियो। यो विषय केवल इतिहास मात्र नभएर हाम्रो दैनिक जीवनमा पनि उपयोगी छ। आउनुहोस्, यो यात्रामा सँगै लागौं! बुद्धको प्रारम्भिक जीवन र चरम त्यागको अनुभव बुद्ध, अर्थात् सिद्धार्थ गौतम,…

Read More

मल्ल वंशको समयमा बौद्ध कलाको स्वर्ण युग

मल्लकाल: बौद्ध कलाको स्वर्णिम युग हामी सबैलाई थाहा छ, नेपालको इतिहास कति धेरै गौरवशाली छ। विशेष गरी मल्ल वंशको शासनकालमा कला, साहित्य र संस्कृतिको विकासले शिखर चुमेको थियो। आज हामी मल्लकालमा बौद्ध कलाको विकास कसरी भयो र यसको महत्व के छ भन्ने बारेमा छलफल गर्नेछौं। के तपाईं जान्न चाहनुहुन्छ मल्लकालमा बौद्ध कला कसरी फस्टायो? आउनुहोस्, यो रोचक यात्रामा हामीसँगै लागौं! मल्लकालमा बौद्ध धर्मको प्रभाव मल्लकालमा बौद्ध धर्म नेपालको अभिन्न अंग बनेको थियो। बौद्ध धर्मले समाजको हरेक पक्षलाई प्रभावित पारेको थियो, कलादेखि वास्तुकलासम्म। राजनीतिक संरक्षण: मल्ल राजाहरूले बौद्ध धर्मलाई खुलेर समर्थन…

Read More

नेपाल बौद्ध संघको बुद्ध जयन्ती विशेष कार्यक्रम, नाटकमार्फत बुद्धका १२ लिला प्रस्तुत

२५६९ औं बुद्ध जयन्तीको अवसरमा नेपाल बौद्ध संघले विशेष कार्यक्रम गरेको छ । कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि आचार्य टीका शेर्पा, विशेष अतिथिको रुपमा अभिनेत्री उषा रजक, खेन्पो राजेश कर्माचार्य, लामा कोशिस लोप्साङ वाइवा, नेपाल बुद्धिस्ट न्यूजका संयोजक सुरज खड्का सहभागि थिए । नेपाल बौद्ध संघ र रेपा स्कुलको सहकार्यमा भएको कार्यक्रममा बुद्ध र बुद्धको शिक्षाको चर्चा परिचर्चा गरियो । रेपा स्कुलका लामाहरुले बुद्धको जीवनीमा आधारित १२ लिलालाई नाटकमार्फत प्रस्तुत गरेका थिए । त्यस्तै प्रमुख अतिथि टीका शेर्पाले ६ पारमिताको बारेमा संक्षिप्तरुपमा चर्चा गरेका थिए भने खेन्पो राजेश कर्माचार्य र लामा कोसिस…

Read More

नेपाल बौद्ध संघ द्वारा २५६९औं बुद्ध जयन्ती: भगवान बुद्धको शिक्षाको, ज्ञान, कला, संगीत र कृतज्ञताको अनुपम संगम

नेपाल बौद्ध संघले भर्खरै सम्पन्न गरेको २५६९औं बुद्ध जयन्ती, २०८२ को समारोह साँच्चै नै एक अविस्मरणीय अनुभव बन्यो। भगवान बुद्धको जन्म, ज्ञान प्राप्ति र महापरिनिर्वाणको पावन स्मृतिमा आयोजित यो कार्यक्रम भगवान बुद्धको शिक्षाको, ज्ञान, कला र कृतज्ञताको एक अनुपम मिश्रण थियो, जहाँ परम्परा र आधुनिकताको सुन्दर समन्वय देखियो। हरेक वर्षझैं, नेपाल बौद्ध संघ र रेपा नेपालले युवा पुस्तालाई बुद्ध धर्मका अनमोल शिक्षाप्रति आकर्षित गर्दै यो पवित्र दिन मनाउँदै आएका छन्। यस वर्षको कार्यक्रममा विविध र आकर्षक प्रस्तुतिहरू समावेश थिए, जसले सहभागी सबैको मनमा शान्ति र प्रेरणाको सञ्चार गरायो। कार्यक्रमको एक…

Read More

बौद्ध मनोविज्ञान र नकारात्मक व्यवहार परिवर्तन गर्ने यसको दृष्टिकोण।

बौद्ध मनोविज्ञान: नकारात्मक व्यवहार परिवर्तनको लागि एउटा मार्ग नमस्कार साथीहरू! जीवनमा उतार-चढाव त आइरहन्छन्, होइन र? कहिले खुशी, कहिले दुःख, कहिले रिस, कहिले निराशा। तर, कतिपय नकारात्मक व्यवहारले हाम्रो जीवनलाई नराम्रोसँग प्रभावित पार्छ। के हामीले कहिल्यै सोचेका छौँ, यी नकारात्मक व्यवहारलाई परिवर्तन गर्न सकिन्छ? बौद्ध मनोविज्ञानले यसमा एउटा विशेष दृष्टिकोण प्रदान गर्छ। आउनुहोस्, आज हामी यसै विषयमा चर्चा गरौँ। बौद्ध मनोविज्ञानको आधारभूत अवधारणा बौद्ध मनोविज्ञानले हाम्रो मन र भावनालाई बुझ्न मद्दत गर्छ। यसले सिकाउँछ कि हाम्रो दुःखको जड हाम्रो आफ्नै मनमा छ। हामीले वस्तुहरूलाई जसरी हेर्छौँ, त्यसैले हाम्रो भावनालाई निर्धारण…

Read More

नेपालमा बौद्ध धर्मको ह्रास र ईसाई धर्मको उदय

नेपालमा बौद्ध धर्मको ह्रास र ईसाई धर्मको उदय: एक विश्लेषण नेपाल, सिद्धार्थ गौतम बुद्धको जन्मभूमि, हजारौं वर्षदेखि बौद्ध धर्मको उद्गमस्थल र महत्वपूर्ण केन्द्र रहिआएको छ। यहाँको हावा, पानी र माटोमा बौद्ध शिक्षा र संस्कृति गहिरो गरी बसेको छ। विशेषगरी हिमाली तथा पहाडी क्षेत्रका धेरै समुदायका लागि बौद्ध धर्म जीवन पद्धतिको अभिन्न अंग हो। गुम्बाहरू, चैत्यहरू, मानेहरू र परम्परागत रीतिरिवाजहरूले हाम्रो विशिष्ट पहिचान झल्काउँछन्। यद्यपि, पछिल्लो समयमा केही बौद्धमार्गी नेपालीहरू अन्य धर्मतर्फ आकर्षित भइरहेको देखिन्छ। यो एउटा संवेदनशील विषय हो र यसले हाम्रो सामाजिक-सांस्कृतिक तानाबाना माथि प्रश्न उठाएको छ। कसैको व्यक्तिगत…

Read More

ज्ञानोदय पछिको मौनता: किन बुद्ध तुरुन्तै सिकाउन हिचकिचाए?

ज्ञानोदय पछिको मौनता: किन बुद्ध तुरुन्तै सिकाउन हिचकिचाए? के तपाइँ कल्पना गर्न सक्नुहुन्छ, एउटा यस्तो क्षण जब तपाइँले जीवनको सबैभन्दा ठूलो सत्य पत्ता लगाउनुभयो? तपाइँ संसारलाई त्यो ज्ञान बाँड्न कति उत्साहित हुनुहुन्थ्यो होला? तर, गौतम बुद्ध, जसले बोधगयामा ज्ञानोदय प्राप्त गरे, उनले तुरुन्तै आफ्नो ज्ञान बाँड्न हिचकिचाए। किन? यो प्रश्न शताब्दीऔंदेखि मानिसहरूलाई जिज्ञासु बनाइरहेको छ। यो ब्लग पोस्टमा, हामी बुद्धको यो मौनताको कारणहरू खोज्नेछौं र यसको गहिरो अर्थ बुझ्ने प्रयास गर्नेछौं। धर्म कति कठिन थियो? बुद्धले ज्ञान प्राप्त गरिसकेपछि, उनले यो गहिरो सत्य अरूलाई सिकाउन कति कठिन छ भन्ने महसुस…

Read More