महिना: मे 2020

बसन्त महर्जन बौद्ध जगतमा बुद्ध एक शास्ता हुन् । शास्ताको अर्थ हो, मार्गदर्शक । गैरबौद्ध समाजबाट आउनेहरु प्रायशःले बुद्ध भनेर लुम्बिनी वनमा इ.पू. ५६३ मा मायादेवीको कोखबाट जन्मेका गौतम बुद्धलाई बुझ्ने गर्दछ जुन गल्ती हो । वास्तवमा विविध नाम र पहिचान रहेका अनेकौं बुद्धमध्ये एक गौतम बुद्ध हुन् । हिनयान बौद्ध धर्मअनुसार दिपंकर बुद्धभन्दा अघिका तीन जना मेधंकर, तण्हंकर र शरणंकरलाई पनि गणना गर्ने हो भने ज्ञात भएकामध्ये गौतम बुद्धको गणना अठाइसौंमा पर्दछ । महायानी बौद्ध साहित्यमा उल्लेख भएका बुद्धहरुको संख्या त्यो भन्दा अझ बढी छ । यसरी नै बज्रयानी…

प्रस्तुति : बिष्णु धनञ्जय अतुलनीय तथागत सम्मासम् गौतम भगवान बुद्ध (८०) बर्षिय आयु र (४५) बर्षा वासिक परिनिर्वाण लिने समय थियो। सम्पूर्ण एउटा सालको सारा वनैभरी सुनसान मौन भएको थियो। भिक्षु- भिक्षुनी हरु र मनुष्य देवता परिषद् आदिहरूले जनपूर्ण भिड थियो। भगवान बुद्ध दुईवटा सालको मध्यम बिचमा वृक्षको मुनि उत्तर दिशा तर्फ शीर पारेर अन्तिम विदाई लिँदै लोकमा धर्मका सूर्य चाँडैनै अस्ताउँदै हुनुहुन्छ। सुनसान मौनता भित्र सुँक्क सुँक्क बिलौनाहरु को शब्द निस्किँदै आयो। कुनै भिक्षुहरूले बगेर आएको तातो आँसु धारालाई आफ्नै चिवरले पुसेर, कुनै भिक्षुनीहरु को गहभरी आँसुको बाढी बगेको थियो।…

बसन्त महर्जन कुनै पनि असल काम थाल्नका लागि गौतम बुद्धले निश्चित समय पर्खन भनेका छैनन् । अन्य समाजमा यसलाई ‘शुभ मुहूर्त’ भन्ने चलन छ तर बौद्ध समाजमा यस्तो छैन । बुद्धका अनुसार असल काम थालनी हुने सबै समय शुभमुहूर्त नै हुन्छ । यही धर्मले सिंचित भारतीय समाजमा एउटा काव्यात्मक हिन्दी कहावत छ, ‘जब जागा तब सबेरा’ । स्वयम्भू महाचैत्यको पश्चिमतिर काठमाडौं उपत्यका प्रवेश गर्ने केही बाटा छन् र कोही कोही निश्चित बाटो प्रयोग गर्दैनथे किनभने ती बाटा प्रयोग गर्दा सबैभन्दा पहिला स्वयम्भू महाचैत्यको दर्शन हुन्छ । स्तूपको दर्शन गर्नु अशुभ…

बसन्त महर्जन प्राचीन बौद्ध वाङमयहरूमा ‘लुम्बिनी’ शब्दको प्रयोग बडो विशिष्ट र शालीनताका साथ हुने गर्दछ । आजभोलि पनि कसैले ‘लुम्बिनी’ नाम लिनुमात्रै पर्दछ, संसार भरका बौद्धहरू गौतम बुद्धको जन्मस्थल भनी बुझ्दछन् र श्रद्धाले झुक्छन् । अन्य सम्प्रदायबाट आएकाहरू पनि यसमा सद्भाव राख्छन् । लुम्बिनी कसैका लागि पर्यटकीय स्थल होला तर बौद्धहरूका लागि भने यो पर्यटकीय गन्तव्य मात्रै नभएर तीर्थस्थल नै हो । किन भने ई.पू. ५६३ को वैशाख पूर्णिमाका दिन यहाँ गौतम बुद्ध जन्मेका थिए । यसैले बौद्धहरू यहाँ आएर श्रद्धा व्यक्त गर्दछन् । बुद्धकै अनुसार चार संवेजनीय स्थलहरूमा एक…

भिक्षु कृष्णमान चार महान् विश्व प्रसिद्ध तीर्थस्थलहरू हुन्ः बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनी, ज्ञान प्राप्तिस्थल बोधगया, धर्मचक्र प्रवर्धन स्थल सारनाथ, महापरिनिर्वाण स्थल कुशीनगर । यी चार पावन तीर्थस्थलमध्ये बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीलाई प्रमुख एवं महत्वपूर्ण मानिन्छ । किनभने बुद्ध दर्शनको उद्गम स्थल नै लुम्बिनी उद्यान हो, जहाँ गौतमबुद्धको जन्म भयो वैशाख पूर्णिमाको दिन । बुद्धले आजकै दिन बुद्धत्व प्राप्त गर्नुभएको र आजकै दिन देह त्याग गर्नुभएकाले बुद्ध जयन्तीलाई त्रियोग महोत्सवको नामले पनि पुकार्ने गरिन्छ । लुम्बिनी बुद्धको जन्मस्थल भएकाले नै बौद्ध इतिहासमा नेपालले अद्वितीय स्थान हुन पुगेको हो । बुद्धको जन्मस्थलमा तीर्थाटन हुन…