लेखक: rinpoche

सुमति गुरुमाको ‘स्तुप र चैत्य’ सार्वजनिक, काठमाडौँका बौद्ध सम्पदा बुझ्न पुस्तक महत्वपूर्ण

rinpoche

लेखक सुमति वज्राचार्यद्वारा लेखिएको पुस्तक ’स्तूप र चैत्य’ पुनः परिमार्जनसहित पुनः प्रकाशित भएको छ । यो पुस्तकले काठमाडौं उपत्यकाका प्राचीन चैत्य तथा स्तूपहरूको ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र धार्मिक महत्वमाथि विस्तृत अध्ययन प्रस्तुत गरेको छ । यो पुस्तकको पहिलो संस्करण १७ वर्षअघि प्रकाशित भएको थियो । पुस्तकको खेन्पो ग्युर्मे छुल्ठ्रिम, डा. गौतमवीर वज्राचार्य र लेखक वज्राचार्यले संयुक्तरुपमा विमोचन गरेका थिए । विगतमा पनि पुस्तकमा समावेश जानकारी र अनुसन्धानको उच्च प्रशंसा भएको थियो । पुस्तकको लोकप्रियता र यसले पुरातन सम्पदाको संरक्षणमा पु¥याएको योगदानको कारणले पुनः प्रकाशनको आवश्यकता महशुस गर्दै मुगुम पब्लिकेसन प्रा.लि.ले यो…

Read More

बौद्ध धर्ममा वज्र गुरु जप: अर्थ र महत्व

rinpoche

बौद्ध धर्ममा वज्र गुरु जप एक पवित्र मन्त्र जपको अभ्यास हो, जुन विशेष रूपमा वज्रयान बौद्ध परम्परासँग सम्बन्धित छ। यो मन्त्र “ॐ वज्र गुरु पद्म सिद्धि हूँ” (Om Vajra Guru Padma Siddhi Hum) को रूपमा प्रचलित छ र यसलाई गुरु रिन्पोछे अर्थात् पद्मसम्भवसँग जोडिएको मानिन्छ। पद्मसम्भव आठौं शताब्दीमा तिब्बतमा बौद्ध धर्म फैलाउने प्रमुख व्यक्तित्व थिए, जसलाई दोस्रो बुद्धको रूपमा पनि सम्मान गरिन्छ। यो जप वज्रयान बौद्धहरूका लागि आध्यात्मिक उन्नति र शुद्धिकरणको शक्तिशाली माध्यम मानिन्छ। वज्र गुरु मन्त्रको प्रत्येक अंशको गहिरो अर्थ छ। “ॐ” ले विश्वव्यापी चेतनालाई संकेत गर्छ, “वज्र” ले…

Read More

पहिलो रेपा बौद्ध काउन्सिल फर्पिङमा जारी, छोग्याल रिन्पोचे सहभागि

rinpoche

पहिलो रेपा बौद्ध (काउन्सिल) परिषद् ३ मार्च २०२५ अर्थात सोमवारदेखि फर्पिङको लामा गाउँमा शुरु भएको छ । परिषदमा ठूलो संख्यामा रेपा धर्म मित्रहरू सहभागि भएका छन् । ५ दिने रेपा बौद्ध परिषदमा संसारभरका रेपा धर्म परिवारका सदस्यहरु सहभागि छन् । चोग्याल रिन्पोचेको आशिरवाद रहेको रेपा बौद्ध परिषद रेपा विद्यार्थी र ध्यान साधकहरुका लागि एउटा उत्कृष्ट स्थान बनेको छ । परिषदमा चोग्याल रिन्पोचे ज्यूबाट शिष्यहरूलाई साधना र मौखिक प्रक्षेपण (अभिषेक) गरिन्छ । अभिषेक बिहान ८ बजे देखि साँझ ५ बजे सम्म चल्नेछ । सहभागि विद्यार्थीहरुलाई बिहान र राति दुई चरणमा व्यक्तिगत…

Read More

श्रीलंकामा बौद्ध धर्मको विस्तार

rinpoche

श्रीलंकामा बौद्ध धर्म पहिलो पटक सम्राट अशोकको शासनकाल (ई.पू. तेस्रो शताब्दी) मा पुगेको इतिहास पाइन्छ। सम्राट अशोकले आफ्ना छोरा महिन्द्र थेर र छोरी संघमित्रा लाई बौद्ध धर्म प्रचारका लागि श्रीलंका पठाएका थिए। त्यसबेला श्रीलंकाका राजा देवानम्पिय तिस्स (२४७–२०७ ई.पू.) थिए । महिन्द्र थेरको उपदेशबाट प्रभावित भएर राजाले बौद्ध धर्म ग्रहण गरे। राजाको प्रेरणाले श्रीलंकामा बौद्ध धर्म तीव्र रूपमा फैलियो। संघमित्रा थेरिले भारतको बोधगयाबाट बोधि वृक्षको हाँगोलाई श्रीलंका ल्याएर अनुराधापुरमा रोपिन्, जसले श्रीलंकामा बौद्ध धर्मको जरा गाड्न मद्दत ग¥यो। यसपछि श्रीलंकामा बौद्ध धर्म संस्कृति, शिक्षा, र समाजको अभिन्न अंग बन्यो। समयक्रममा…

Read More

ग्याल्पो ल्होसार र बौद्ध धर्मः सांस्कृतिक तथा धार्मिक महत्व

rinpoche

नेपालमा मनाइने प्रमुख लोसारहरूमध्ये ग्याल्पो लोसार तामाङ, शेर्पा, भोटे, ह्योल्मो, गुरुङ लगायत हिमाली समुदायहरूले विशेष रूपमा मनाउने पर्व हो। ल्होसार नयाँ वर्ष हो, जुन तिब्बती पात्रोअनुसार पहिलो महिनाको पहिलो दिन पर्छ। यस वर्ष ग्याल्पो ल्होसार फागुन १६ गते (फेब्रुअरी २८) परेको छ। बौद्ध धर्मसँग गहिरो सम्बन्ध भएको ग्याल्पो ल्होसारलाई गुरु पद्मसंभव र अन्य बौद्ध गुरुहरूको शिक्षालाई स्मरण गर्ने पर्वका रूपमा पनि लिइन्छ। बौद्ध धर्मको वज्रयान परम्परामा विशेष स्थान राख्ने यो पर्व लामा, गुम्बा र बौद्ध अनुयायीहरूको लागि आध्यात्मिक महत्त्व बोकेको छ। ग्याल्पो ल्होसारको मुख्य विशेषता घर, मठ र गुम्बाहरू सफा…

Read More

प्रतीत्य–समुत्पाद : बौद्ध धर्मको आधारभूत सिद्धान्त

rinpoche

काठमाडौं – बौद्ध धर्मको प्रमुख सिद्धान्तहरूमध्ये प्रतीत्य–समुत्पाद एक महत्वपूर्ण शिक्षादर्शन हो। यस अवधारणाले सबै चीज परस्पर निर्भर कारण र परिणामहरूको शृङ्खलाबाट उत्पन्न हुने सिद्धान्तलाई स्पष्ट पार्छ। बुद्धले भन्नुभएको छ, “यो हुँदा उ हुन्छ, यो नहुँदा उ हुँदैन,” जसले कारण र परिणामको अविच्छिन्न सम्बन्धलाई दर्शाउँछ। प्रतीत्य–समुत्पादको शिक्षाले जीवन, दुःख, तथा मुक्ति कसरी सम्भव छ भन्ने बुझ्न मद्दत गर्छ। यस सिद्धान्तअनुसार संसारका सबै घटनाक्रम परस्पर आश्रित छन्, जसले जन्म, मृत्यु, पुनर्जन्म, र कर्मको चक्रलाई पनि स्पष्ट पार्छ। यसै आधारमा, बौद्ध धर्मले निरन्तर परिवर्तनशीलतालाई स्वीकार्दै मुक्तिको मार्गको रूपमा अज्ञानताको अन्त्यलाई देखाउँछ। सम्पूर्ण बौद्ध…

Read More

बुद्धपछि बौद्ध धर्म फैलाउन योगदान दिने मुख्य व्यक्तिहरू

rinpoche

गौतम बुद्धको महापरिनिर्वाणपश्चात् बौद्ध धर्मलाई विश्वभर फैलाउन महत्वपूर्ण योगदान दिने केही प्रमुख व्यक्तिहरू थिए। तिनीहरूले बौद्ध शिक्षालाई संरक्षण, प्रचार र संस्थागत रूपमा स्थापित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले। १. महाकश्यप महाकश्यप बुद्धका प्रमुख शिष्यमध्ये एक थिए, जसले बुद्धको महापरिनिर्वाणपछि पहिलो बौद्ध संगीति (परिषद्) आयोजना गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले। उनले बुद्धका शिक्षालाई संकलन गरी त्रिपिटकको संरचना तय गर्न नेतृत्व गरे। २. अशोक सम्राट मौर्य सम्राट अशोक (इ.पू. तेस्रो शताब्दी) बौद्ध धर्मका महान संरक्षक थिए। कलिङ्ग युद्धपछि बौद्ध धर्म अपनाएका उनले बुद्धका शिक्षालाई भारतभर र श्रीलंका, म्यानमार, थाइल्यान्डजस्ता देशहरूमा फैलाउन मिशनहरू पठाए। ३.…

Read More

लुम्बिनीमा अल्पकालिन प्रवज्या र लुम्बिनी अन्तराष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ हुँदै

rinpoche

बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा कुलपुत्र प्रवज्या अर्थात् अल्पकालीन भिक्षु कार्यक्रम र चौथौ लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ हुने भएको छ । लुम्बिनीमा फागुन दोस्रो हप्तादेखि यी दुई कार्यक्रम हुँदैछन् । यसपटक कुलपुत्र प्रवज्यामा ५ सय जना अल्पकालिन भिक्षुहरुलाई समावेश गराइदैछ । कुलपुत्र प्रवज्या अर्थात अल्पकालीन भिक्षु कार्यक्रम लुम्बिनीमा प्रत्येक वर्ष हुने गर्छ । अखिल नेपाल भिक्षु महासंघ, थाई भिक्षु महासंघ र लुम्बिनी विकास कोषको संयुक्त आयोजना यसपटक फागनु १४ गतेदेखि चैत ३ गतेसम्म ५ सय जनाको बृहत श्रामणेर कुलपुत्र प्रवज्या कार्यक्रम हुनेछ । यसैगरी अखिल नेपाल भिक्षु महासंघको आयोजनामा फागुन २० देखि…

Read More

ओझेलमा १२ शताव्दीको मुस्ताङको यो गुम्बा

rinpoche

मुस्ताङको लोघेकर–दामोदरकुण्ड गाउँपालिका–४ मा पर्ने यारामा रहेको ऐतिहासिक महत्त्वको लुरी गुम्बा ओझेलमा परेको छ । धार्मिक, ऐतिहासिक महत्त्वका बारेमा प्रचारप्रसार अभावमा ओझेल परेको आठ सय वर्ष पुरानो गुफाभित्र रहेको गुम्बा संरक्षणको पनि पर्खाइमा छ । गुम्बाकी आनी थाक्पा ढोल्करका अनुसार तान्त्रिक बौद्ध धर्मसँग नजिक निङ्मापा सम्प्रदायको लुरीघाङ गुम्बा १२औँ शताब्दीमा बनेको हो । समुद्री सतहबाट करिब चार हजार मिटर उचाइमा याराको पूर्वी कुनाको पहराको चेपमा रहेको लुरी गुम्बा अनौँठो धार्मिक सम्पदा हो । गोरेटो र सिँढी हुँदै पहाडको बीच भागमा रहेको तीनवटा गुफामा रहेको गुम्बामा पुगिन्छ । आँगनमा पुग्ने बेलामा…

Read More

बुद्धत्व पाएपछि लुम्बिनीमा गौतम बुद्धको पहिलो पाइला

rinpoche

गौतम बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरेपछि पहिलो पटक आफ्नो जन्मस्थल लुम्बिनीको भ्रमण गर्नु भएको थियो । ज्ञानोदयपछि संसारलाई धर्मको मार्ग देखाउँदै हिड्नु भएका बुद्ध आफ्ना अनुयायीहरूसहित लुम्बिनी आउनु भएको थियो । इतिहास अनुसार, बुद्धले आफ्नो जन्मस्थलको स्मरण गर्दै लुम्बिनी प्रवेश गर्दा त्यहाँका स्थानीय जनता एवं पुराना परिचितहरू भावुक बनेका थिए । विशेषगरी, लुम्बिनीमा रहेका उहाँका नातेदार र बाल्यकालका चिनजानका व्यक्तिहरूले बुद्धलाई सम्मानपूर्वक स्वागत गरेका थिए। यो ऐतिहासिक क्षणमा बुद्धले लुम्बिनीको पवित्र भूमिमा ध्यान गर्दै जन्मभूमिप्रति सम्मान व्यक्त गर्नु भएको थियो । उहाँले उपस्थित जनसमुदायलाई धर्मको उपदेश दिँदै जीवन, दुःख, र मुक्तिको…

Read More