लोभ, घृणा र अथाह करुणा: देवदत्तको षड्यन्त्र र बुद्धको शान्ति जीवनमा कहिलेकाहीँ हामीले यस्ता कथाहरू सुन्न पाउँछौँ, जसले मनमा गहिरो छाप छोड्छन्। यी कथाहरूले मानव स्वभावका विभिन्न पाटालाई उजागर गर्छन् – लोभ, ईर्ष्या, घृणा र त्यसको ठीक विपरीत, अथाह करुणा र क्षमा। आज हामी यस्तै एक महत्त्वपूर्ण कथाको बारेमा चर्चा गर्दैछौँ, जहाँ बुद्धका आफ्नै भाइ देवदत्तको षड्यन्त्र र त्यसलाई बुद्धले दर्शाएको अकल्पनीय करुणाको बीचको द्वन्द्व चित्रण गरिएको छ। यो कथा केवल एक ऐतिहासिक घटना मात्र होइन, बरु यसले आज पनि हाम्रो जीवनमा नकारात्मक भावनाहरूलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने र कठिन परिस्थितिमा…
Read Moreमहिना: जुलाई 2025
के बौद्ध धर्मले मूर्तिपूजा सिकाउँछ? बुद्ध मूर्तिहरूको रहस्य
के बौद्ध धर्मले मूर्तिपूजा सिकाउँछ? बुद्ध मूर्तिहरूको रहस्य बौद्ध धर्मका बारेमा एउटा सामान्य गलत धारणा छ कि यो मूर्तिपूजासँग सम्बन्धित छ। मन्दिर वा गुम्बा जाँदा बुद्धका सुन्दर मूर्तिहरू देख्दा कतिपयलाई यो प्रश्न स्वाभाविक लाग्न सक्छ: के बौद्धहरू मूर्तिपूजक हुन् त? के बुद्ध धर्मले वास्तवमै मूर्तिपूजा सिकाउँछ? यस प्रश्नको जवाफ जति सरल लाग्छ, त्यो भन्दा गहिरो र अर्थपूर्ण छ। आज हामी यही रहस्य खोतल्ने प्रयास गर्नेछौँ र बुद्ध मूर्तिहरूको पछाडिको वास्तविक अर्थ बुझ्नेछौँ। बौद्ध धर्ममा मूर्तिहरूको भूमिका: के यो पूजा हो? अधिकांश मानिसहरूले मूर्तिपूजा भन्नाले कुनै अदृश्य शक्तिको मूर्तिको माध्यमबाट आराधना…
Read Moreतनावपूर्ण समयमा मानसिक रूपमा कसरी बलियो रहने?
तनावपूर्ण समयमा मानसिक रूपमा कसरी बलियो रहने? आजको तीव्र गतिमा चलिरहेको जीवनमा, हामी सबैले विभिन्न प्रकारका चुनौती र दबाबहरूको सामना गरिरहेका छौं। काम, परिवार र सामाजिक जीवनको दौडधूपले हाम्रो मनमा अस्थिरता र बेचैनी पैदा गर्न सक्छ। यस्तो परिस्थिति, जहाँ चुनौतीहरू हाम्रो नियन्त्रणभन्दा बाहिर देखिन्छन्, हाम्रो मानसिक शान्तिमा बाधा पुऱ्याउँछ। यही समयमा आफ्नो आन्तरिक शक्तिलाई पहिचान गरी मानसिक सबलता कायम राख्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ। मानसिक रूपमा बलियो हुनु भनेको समस्याहरूबाट भाग्नु होइन, बरु कठिन परिस्थितिमा पनि धैर्य, सन्तुलन र सकारात्मक दृष्टिकोणका साथ अघि बढ्ने सक्षमता हो। यो एक कला हो जसले हामीलाई…
Read Moreबौद्ध धर्म र विज्ञान: माइन्डफुलनेसबारे न्यूरोसाइन्स के भन्छ?
बौद्ध धर्म र विज्ञान: माइन्डफुलनेसबारे न्यूरोसाइन्स के भन्छ? आजको व्यस्त र तीव्र गतिको जीवनशैलीमा, मानसिक शान्ति र स्पष्टता खोज्नु धेरै मानिसका लागि चुनौती बनेको छ। यस्तो अवस्थामा, प्राचीन बौद्ध धर्मको एउटा महत्वपूर्ण अभ्यास ‘माइन्डफुलनेस’ (सचेतता) ले आधुनिक विज्ञान, विशेषगरी न्यूरोसाइन्सको ध्यान खिचेको छ। शताब्दियौँदेखि बौद्ध भिक्षुहरूले अभ्यास गर्दै आएको यो विधिले हाम्रो मस्तिष्कमा कस्ता परिवर्तनहरू ल्याउँछ भन्नेबारे वैज्ञानिक अनुसन्धानहरूले अनौठा तथ्यहरू पत्ता लगाएका छन्। के साँच्चै माइन्डफुलनेसले हाम्रो मस्तिष्कको संरचना र कार्यलाई बदल्न सक्छ? आउनुहोस्, यसैबारे गहिरिएर बुझौं। माइन्डफुलनेस: प्राचीन ज्ञानको आधुनिक पुनरावलोकन बौद्ध धर्ममा माइन्डफुलनेस भनेको वर्तमान क्षणमा, बिना…
Read Moreअंगुलिमाल: हत्याराबाट अर्हतसम्म
अंगुलिमाल: हत्याराबाट सन्तसम्मको अविश्वसनीय यात्रा के तपाईले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि चरम अपराधमा लिप्त भएको व्यक्तिले पनि साँच्चै आफ्नो जीवन परिवर्तन गर्न सक्छ? के मानिसको हृदयमा यस्तो गहिरो परिवर्तन आउन सक्छ कि उसले आफ्नो विगतका सबै पापहरूलाई पखालेर नयाँ जीवन सुरु गर्न सकोस्? आज हामी त्यस्तै एक अविश्वसनीय कथाको बारेमा कुरा गर्दैछौँ – अंगुलिमालको कथा, जसले एक क्रूर हत्याराबाट परम शान्ति प्राप्त गर्ने अर्हत सम्मको यात्रा तय गरे। यो कथा केवल एक व्यक्तिको रूपान्तरणको होइन, बरु क्षमा, करुणा र बुद्ध धर्मको असीमित शक्तिको जीवन्त उदाहरण हो। एक क्रूर हत्याराको उदय:…
Read Moreबौद्ध ध्यान र अनुष्ठानहरूमा संगीत र मन्त्र जपको प्रयोग।
बौद्ध ध्यान र अनुष्ठानहरूमा ध्वनि, संगीत र मन्त्रको गहन भूमिका बौद्ध धर्म, जुन मनको शान्ति, करुणा र बुद्धत्व प्राप्तिको मार्ग हो, त्यसमा ध्वनि, संगीत र मन्त्रको प्रयोग एउटा महत्त्वपूर्ण र गहिरो पक्ष हो। धेरैलाई लाग्न सक्छ कि ध्यान भनेको पूर्ण मौनतामा गरिने अभ्यास हो, तर बौद्ध परम्परामा ध्वनि र मन्त्र जपले मनलाई एकाग्र गर्न, शान्ति प्राप्त गर्न र आध्यात्मिक मार्गमा अगाडि बढ्नका लागि शक्तिशाली उपकरणको रूपमा काम गर्छ। के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ, गुम्बामा बज्ने घन्टी, डमरु वा लामाहरूले गर्ने मन्त्र जपको पछाडि के रहस्य लुकेको छ? यो केवल एक…
Read Moreत्यागको त्यो अनुपम क्षण: राजकुमार महासत्त्व र भोकी बाघिनीको अमर कथा
प्रेम, त्याग र करुणाको अनुपम गाथा: भोकी बाघिनी र बोधिसत्त्व के तपाईंले कहिल्यै यस्तो कथा सुन्नुभएको छ जहाँ एउटा जीवनले अर्को जीवनका लागि आफ्नो सम्पूर्ण अस्तित्व नै अर्पण गर्छ? जहाँ प्रेम र करुणाले सबै सीमाहरू पार गर्छन्? बुद्ध धर्मका जातक कथाहरू यस्तै प्रेरणादायी गाथाहरूले भरिएका छन्, जसले हामीलाई मानव चेतनाको गहिराइ र त्यागको पराकाष्ठाबारे सिकाउँछन्। यी कथाहरूमध्ये ‘भोकी बाघिनी र बोधिसत्त्व’ को कथा एउटा यस्तो अनुपम उदाहरण हो जसले करुणाको अर्थलाई नै नयाँ परिभाषा दिन्छ। यो केवल एउटा कथा मात्र होइन, बरु यो निस्वार्थ प्रेम, असीमित करुणा र महान त्यागको…
Read Moreध्यानले मस्तिष्कमा ल्याउने परिवर्तन: बौद्ध दृष्टिकोण र विज्ञान
ध्यानले मस्तिष्कमा ल्याउने परिवर्तन: बौद्ध दृष्टिकोण र विज्ञान के तपाईले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि सदियौंदेखि चल्दै आएको ध्यानको अभ्यासले हाम्रो दिमागमा वास्तवमा कस्तो प्रभाव पार्छ? प्राचीन बौद्ध परम्पराहरूले मनलाई शान्त र स्पष्ट पार्ने एउटा शक्तिशाली तरिकाका रूपमा ध्यानलाई चिनाएका छन्। तर, के यो केवल आध्यात्मिक अभ्यास मात्र हो? आधुनिक विज्ञानले ध्यानले हाम्रो मस्तिष्कको संरचना र कार्यप्रणालीमा ल्याउने असाधारण परिवर्तनहरूलाई पुष्टि गरेको छ। यस ब्लग पोस्टमा, हामी ध्यानले हाम्रो मस्तिष्कलाई कसरी नयाँ रूप दिन्छ भन्ने कुरालाई बौद्ध ज्ञान (Buddhist Wisdom) र वैज्ञानिक प्रमाण (Scientific Evidence) दुवैको नजरबाट हेर्नेछौं। केही मिनेट मात्रको…
Read Moreछोड्न सक्ने शक्ति: आसक्तिबाट मुक्ति
छोड्न सक्ने शक्ति: आसक्तिबाट मुक्ति – बौद्ध दर्शनको शिक्षा मानव जीवनमा हामी धेरै कुराहरूसँग जोडिएका हुन्छौं – सम्बन्धहरू, सम्पत्ति, विचारहरू, अनुभवहरू। यी सबै कुराहरूप्रति हाम्रो एक प्रकारको लगाव वा आसक्ति हुन्छ। जबसम्म यी कुराहरू हाम्रो अनुकूल रहन्छन्, तबसम्म हामी खुशी महसुस गर्छौं। तर, जब तिनीहरू परिवर्तन हुन्छन्, हराउँछन् वा हाम्रो अपेक्षाअनुसार हुँदैनन्, तब हामी दुखी हुन्छौं, चिन्तित हुन्छौं र कष्ट भोग्छौं। केही समयअघि मेरो एउटा पुरानो डायरी हराएको थियो, जसमा मैले धेरै महत्त्वपूर्ण स्मृतिहरू लेखेको थिएँ। सुरुमा म निकै विचलित भएँ, त्यसलाई नछोड्न चाहिरहेँ। तर, जब मैले बुझें कि त्यो…
Read Moreआर्य अष्टाङ्गिक मार्ग: खुशीको नक्सा
आर्य अष्टाङ्गिक मार्ग: खुशीको नक्सा पत्ता लगाउँदै के तपाईं साँचो, दिगो खुशीको खोजीमा हुनुहुन्छ? जीवनमा आउने उतारचढावका बीचमा पनि कसरी शान्त र सन्तुष्ट रहन सकिन्छ भन्ने बारेमा सोच्दै हुनुहुन्छ? हामी सबै कुनै न कुनै रूपमा खुशी र अर्थपूर्ण जीवनको खोजीमा हुन्छौँ। प्रायः हामी खुशीलाई बाहिरी कुराहरूमा खोज्छौँ— पैसा, सम्बन्ध, सफलता आदिमा। तर, यी कुराहरूले दिने खुशी क्षणिक मात्र हुन्छ। बुद्धले हामीलाई दुःखबाट मुक्त हुने र स्थायी खुशी प्राप्त गर्ने एउटा व्यावहारिक मार्ग देखाउनुभएको छ, जसलाई आर्य अष्टाङ्गिक मार्ग भनिन्छ। यो कुनै धार्मिक विधि मात्र होइन, बरु यो एउटा…
Read More