वज्रयान दर्शनमा अ-द्वैतको भूमिका: सत्यको एक अद्वितीय दृष्टिकोण नमस्ते! कहिलेकाहीँ हामी जीवनलाई हेर्दा सबै कुरा अलग-अलग, टुक्रा-टुक्रामा देख्छौं, होइन र? म यहाँ छु, तपाईं त्यहाँ, र संसार मेरो वरिपरि छ। तर यदि मैले भनें कि यो सबै केवल हाम्रो मनले बुझ्ने तरिका मात्र हो, र गहिरो स्तरमा, सबै कुरा अविभाज्य र एक हुन् भने? बौद्ध धर्मको गहिरो र रहस्यमय शाखा, वज्रयान दर्शन, यही अ-द्वैत (Nonduality) को अवधारणामा आधारित छ। यसले हामीलाई आफ्नो संसार र अस्तित्वको वास्तविक प्रकृतिलाई बिल्कुलै नयाँ ढंगले हेर्ने दृष्टिकोण प्रदान गर्छ। यो केवल एक दार्शनिक सिद्धान्त मात्र…
Read Moreट्याग: Nepali Heritage
राजकुमारलाई बुद्ध बनाउने ४ दृश्य: जीवनको सत्यको खोज
राजकुमारलाई बुद्ध बनाउने ४ दृश्य: जीवनको सत्यको खोज इतिहासका पानाहरू पल्टाउँदा, केही कथाहरू यस्ता हुन्छन् जसले हाम्रो हृदयलाई छुन्छन् र हामीलाई गहिरो सोचमा डुबाउँछन्। यस्तै एउटा कथा हो राजकुमार सिद्धार्थ गौतमको, जसले आफ्नो राजसी जीवन त्यागेर सम्पूर्ण मानवजातिको लागि ज्ञानको मार्ग पत्ता लगाए। तर, यो महान् परिवर्तन एकैरातमा भएको थिएन। उनका जीवनमा केही यस्ता मोडहरू आए, केही यस्ता दृश्यहरू देखिए, जसले उनको गहिरो जिज्ञासालाई प्रज्वलित गर्यो र उनलाई बुद्धत्वको यात्रामा डोऱ्यायो। ती नै हुन्, ‘चार प्रमुख दृश्यहरू’ जसले एक राजकुमारलाई सिद्धार्थ गौतमबाट भगवान बुद्धमा रूपान्तरित गर्यो। आज हामी तिनै मार्मिक…
Read Moreबज्रयानको शक्ति: मण्डलाद्वारा चित्त-शुद्धि
मण्डला: आत्मिक यात्राको दिव्य नक्शा ब्रह्माण्डको विशालता र चेतनाको गहिराईलाई बुझ्ने प्रयास मानव सभ्यताको आदिकालदेखि नै चलिरहेको छ। यस गहन खोजीमा विभिन्न संस्कृतिहरूले आ-आफ्नै तरिकाले मार्गदर्शक उपकरणहरू विकास गरेका छन्। बज्रयान बौद्ध परम्परामा यस्तै एक शक्तिशाली र रहस्यमय उपकरण हो – मण्डला। यो केवल एक सुन्दर कलाकृति मात्र होइन; यो एक जटिल आध्यात्मिक नक्शा हो जसले हामीलाई बाहिरी संसारबाट भित्री आत्मज्ञानको यात्रामा डोऱ्याउँछ। आज, हामी मण्डलाको यो अद्भुत संसारमा डुबुल्की मार्नेछौं र यसले कसरी हाम्रो चेतनाको विस्तारमा मद्दत गर्छ भन्ने बुझ्नेछौं। मण्डला के हो? यसको गहिरो अर्थ संस्कृत शब्द ‘मण्डला’…
Read MoreRoutine of Nepal Banda र सम्पदाको गलत पहिचान
शब्दको भ्रम: काँक्रेविहार र स्वयम्भूको पहिचानमाथि सामाजिक सञ्जालको अन्याय सामाजिक सञ्जाल आज सूचनाको महासागर बनेको छ, जहाँ Routine of Nepal Banda ‘रुटिन अफ नेपाल बन्द’ जस्ता लोकप्रिय पेजहरूले हाम्रा सम्पदाहरूलाई लाखौंसम्म पुर्याउँछन्। हालै उनीहरूले सुर्खेतको भव्य संरचनालाई “ऐतिहासिक काँक्रेविहार मन्दिर” र काठमाडौंको स्वयम्भूलाई “Swayambhunath temple” भनेर प्रस्तुत गरे। तस्बिरहरू सुन्दर थिए, तर ती तस्बिरसँग जोडिएका शब्दहरूले हाम्रो इतिहासको एउटा महत्वपूर्ण पाटोलाई ओझेलमा पारिरहेका थिए। यो केवल सामान्य गल्ती होइन। यो हाम्रो सम्पदाको मौलिक पहिचानलाई क्रमशः मेटाउने र एउटै धार्मिक दृष्टिकोणबाट मात्र व्याख्या गर्ने एउटा खतरनाक प्रक्रियाको हिस्सा हो। आज हामी…
Read Moreस्त्री ऊर्जा: वज्रयानमा डाकिनीहरूको भूमिका
वज्रयानको शक्ति: डाकिनीहरूको रहस्य र स्त्री ऊर्जाको जागरण अधिकांश आध्यात्मिक परम्पराहरूमा पुरुष देवता र गुरुहरूको प्रभुत्व देखिन्छ। तर बौद्ध धर्मको एक गहिरो र शक्तिशाली शाखा, वज्रयानमा, स्त्री ऊर्जाको एक जीवन्त र उग्र स्वरूपलाई पूजा गरिन्छ, जसलाई डाकिनी भनिन्छ। यी केवल देवीहरू होइनन्; उनीहरू प्रज्ञा (wisdom) र करुणा (compassion) का साक्षात् स्वरूप हुन्। उनीहरू साधकलाई मार्गदर्शन गर्ने, भ्रमहरूलाई तोड्ने र मुक्तिको लागि प्रेरित गर्ने एक अदृश्य तर शक्तिशाली ऊर्जा हुन्। तर के स्त्री ऊर्जा केवल कोमलताको प्रतीक मात्र हो? वा यसमा हाम्रा बन्धनहरू तोडेर हामीलाई मुक्तितर्फ डोऱ्याउने उग्र शक्ति पनि निहित…
Read Moreवज्रयान अभ्यासमा मन्त्रले चेतनामा कस्तो प्रभाव पार्छ?
मन्त्र: वज्रयान अभ्यासमा चेतना रूपान्तरणको महासाधन नमस्ते आध्यात्मिक जिज्ञासुहरू! आज हामी एउटा यस्तो गहिरो विषयमा कुरा गर्दैछौँ जसले हाम्रो चेतनाका आयामहरूलाई खोली त्यसलाई नयाँ उचाइमा पुर्याउन सक्छ। त्यो हो मन्त्र। विशेषगरी, वज्रयान बुद्ध धर्मको अभ्यासमा मन्त्रको भूमिका कस्तो हुन्छ र यसले कसरी हाम्रो चेतनालाई आमूल परिवर्तन गर्न सक्छ भन्नेबारे आज हामी चर्चा गर्नेछौँ। केही सरल ध्वनिहरूले हाम्रो मन र अस्तित्वको गहिराइमा कसरी यति ठूलो प्रभाव पार्न सक्छन्? आउनुहोस्, यस रहस्यमय यात्रामा सँगै अघि बढौँ। मन्त्र के हो र यसले कसरी काम गर्छ? मन्त्रलाई सामान्यतया शब्द वा ध्वनिहरूको शृंखलाको रूपमा बुझिन्छ,…
Read Moreअतियोग (Dzogchen): मनको वास्तविक प्रकृति चिन्ने सोझो बाटो
अतियोग (Dzogchen): मनको वास्तविक प्रकृति चिन्ने सोझो बाटो के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ, हाम्रो मनको वास्तविक प्रकृति के हो? के यो केवल विचार र भावनाहरूको एक जटिल जाल मात्र हो, वा यसभन्दा गहिरो केही छ? तिब्बती बौद्ध धर्मको सबैभन्दा गहिरो र गहन शिक्षाका रूपमा चिनिने अतियोग (Dzogchen) ले यस प्रश्नको सोझो र प्रत्यक्ष उत्तर दिन्छ। यसले हामीलाई हाम्रो मनको अन्तर्निहित शुद्धता र पूर्णतालाई चिन्न र त्यसमा स्थित रहन सिकाउँछ। यो कुनै नयाँ कुरा सिर्जना गर्ने वा प्राप्त गर्ने बारे होइन, बरु पहिलेदेखि नै विद्यमान सत्यलाई पहिचान गर्ने र स्वीकार गर्ने…
Read Moreबोधिसत्वको प्रतिज्ञा: संसारको सबैभन्दा साहसी वाचा
बोधिसत्वको प्रतिज्ञा: संसारको सबैभन्दा साहसी वाचा जब मैले पहिलो पटक बोधिसत्वको प्रतिज्ञाबारे सुनेँ, मलाई लाग्यो कि यो कुनै दन्त्यकथाको कुरा हो। आफ्नै मोक्षलाई पछि सारेर अरू सबै प्राणीहरूको कल्याणका लागि काम गर्ने वाचा? यो सुन्दा नै अविश्मरणीय र लगभग असम्भव लाग्छ। तर, यही नै बुद्ध धर्मको एक गहिरो र सबैभन्दा शक्तिशाली सिद्धान्त हो – एउटा यस्तो वाचा जसले करुणा र त्यागको चरम सीमालाई प्रतिनिधित्व गर्छ। आज हामी यही असाधारण प्रतिज्ञाको गहिराइमा डुबुल्की मार्नेछौं, जुन वास्तवमै संसारको सबैभन्दा साहसी वाचा हो। बोधिसत्वको प्रतिज्ञा के हो? साधारणतया भन्नुपर्दा, बोधिसत्वको प्रतिज्ञा भनेको आफ्नो…
Read Moreक्रोधित देवताहरू: तिब्बती बौद्ध धर्मका ‘राक्षस’हरूको रहस्य
राक्षस कि रक्षक? तिब्बती बौद्ध धर्मका क्रोधित देवताहरूको रहस्य तिब्बती बौद्ध गुम्बा वा थान्का चित्रहरूमा देखिने ‘क्रोधित’ र ‘भयानक’ आकृतिहरूले जोकोहीलाई एकपटक सोच्न बाध्य बनाउँछ। डरलाग्दो अनुहार, हातमा घातक हतियार र शरीरभरि आगोको ज्वालाले घेरिएका यी देवताहरूलाई देख्दा मनमा प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक हो, “यी देवता हुन् कि राक्षस?” धेरैको मनमा यी भयानक रूपहरूप्रति डर र जिज्ञासा एकसाथ जाग्छ। तर, जब हामी तिब्बती बौद्ध धर्मको गहिराइमा पुग्छौं, तब थाहा हुन्छ कि यी आकृतिहरू राक्षस नभई ‘ज्ञान’ र ‘करुणा’का शक्तिशाली अभिव्यक्ति हुन्।आउनुहोस्, आज यिनै ‘क्रोधित देवताहरू’को रहस्यलाई बुझौं, जसले हाम्रो अज्ञानतालाई हटाएर…
Read Moreमिलारेपा: हत्यारा जो तिब्बतका महान योगी बने
पापको अँध्यारोबाट बुद्धत्वको शिखरसम्म: मिलारेपाको अविश्वसनीय यात्रा मानव इतिहासमा यस्ता केही पात्रहरू छन्, जसको जीवनकथा सुन्दा वा पढ्दा हामी आश्चर्यचकित हुन्छौं, प्रेरित हुन्छौं र सोच्न बाध्य हुन्छौं – के साँच्चै यस्तो सम्भव छ? तिनीहरूमध्ये एक हुन्, तिब्बतका महान् योगी मिलारेपा। कल्पना गर्नुहोस् त, एउटा यस्तो व्यक्ति जसले आफ्नो युवावस्थामा भयानक अपराधहरू गरे, जसमा सामूहिक हत्या पनि सामेल थियो, तर पछि त्यही व्यक्ति तिब्बतका सबैभन्दा श्रद्धेय सन्त, महान् गुरु र आध्यात्मिक प्रेरणाको स्रोत बने। यो कुनै दन्तकथा होइन, यो मिलारेपाको वास्तविक र अविश्वसनीय जीवनकथा हो, जसले आज पनि हामीलाई गहिरो शिक्षा…
Read More