Category: लेख

तथागतगर्भ के हो? आफ्नो भित्री बुद्ध-प्रकृतिलाई चिन्नुहोस् महायान बौद्ध धर्मको सबैभन्दा प्रेरणादायी शिक्षाको अन्वेषण के हामीले कहिल्यै सोचेका छौं कि हामीभित्र शान्ति, प्रेम र ज्ञानको असीमित स्रोत लुकेको छ? के हामी सबैमा बुद्ध बन्ने क्षमता हुन्छ? महायान बौद्ध धर्मका केही महत्त्वपूर्ण ग्रन्थहरू, जसलाई तथागतगर्भ सूत्रहरू भनिन्छ, यिनै प्रश्नहरूको गहिरो र सकारात्मक जवाफ दिन्छन्। यी सूत्रहरूले हामी प्रत्येक प्राणीमा बुद्ध-प्रकृति (Buddha-Nature) वा तथागतगर्भ (Tathāgatagarbha) निहित रहेको कुराको गहन शिक्षा दिन्छन्। यो कुनै बाहिरबाट प्राप्त गरिने कुरा होइन, बरु हाम्रो आफ्नै अस्तित्वको अभिन्न, मौलिक अंग हो। आउनुहोस्, यो रहस्यमय र प्रेरणादायी शिक्षामा…

सिद्ध शुद्ध वज्रयान गुरु चिन्ने ५ महत्वपूर्ण लक्षण | एक साधकको गाइड वज्रयान बौद्ध धर्म, जसलाई गुह्ययान वा तान्त्रिक बौद्ध धर्म पनि भनिन्छ, बुद्धत्व प्राप्तिको सबैभन्दा द्रुत र शक्तिशाली मार्गहरूमध्ये एक हो। तर यो मार्ग जति शक्तिशाली छ, त्यति नै जोखिमपूर्ण पनि छ यदि सही मार्गदर्शन भएन भने। यस मार्गमा, गुरु केवल एक शिक्षक मात्र होइनन्, उहाँ मार्ग, विधि र प्रेरणाको साक्षात् स्रोत हुनुहुन्छ। गुरु बिना वज्रयानको यात्रा अन्धकारमा दियो बिना हिँड्नु जस्तै हो। तर आज धर्मको बजारमा, जहाँ अनेकौं व्यक्तिले आफूलाई ‘गुरु’ वा ‘रिन्पोछे’ भनी प्रस्तुत गर्छन्, एक निष्ठावान…

हिमालयको रहस्य: बौद्ध धर्म कसरी बोन र झाँक्री परम्परासँग मिलेर अनुपम बन्यो? के तपाईंले कहिल्यै डाँडाहरूमा फर्फराइरहेका पञ्चरङ्गी प्रार्थना झण्डाहरू हेरेर वा गुम्बाबाट आएको गहिरो मन्त्रोच्चारण सुनेर सोच्नुभएको छ, “नेपालको हिमाली भेग (जस्तै: मुस्ताङ, डोल्पो, सोलुखुम्बु) र तिब्बतमा अभ्यास गरिने बौद्ध धर्म किन यति रहस्यमय र मौलिक छ?” यसको जवाफ बुद्धका उपदेशहरूमा मात्र होइन, बरु हिमालयको प्राचीन माटोमा हजारौं वर्षदेखि गढेर बसेका दुई शक्तिशाली परम्पराहरूमा लुकेको छ: बोन र झाँक्री।जब बौद्ध धर्म यस पवित्र भूमिमा आइपुग्यो, यसले यहाँ पहिलेदेखि चलिआएका विश्वासहरूलाई मेटाएन। बरु, एक कुशल कलाकारले जस्तै, ती जीवन्त स्थानीय…

एक हत्यारा सन्त कसरी बन्यो? बुद्ध र अंगुलिमालको अविश्वसनीय कथा के कुनै व्यक्ति यति धेरै खराब हुन सक्छ कि उसलाई बदल्नै नसकियोस्? के क्रूरताको अँध्यारोलाई करुणाको एक किरणले साँच्चै मेटाउन सक्छ? मानव इतिहासमा यस्ता कथाहरू छन् जसले हाम्रो विश्वासको सीमालाई नै चुनौती दिन्छन्। आज हामी यस्तै एउटा कथामा डुब्नेछौं—एक यस्तो हत्याराको कथा, जसको घाँटीमा मानव औंलाहरूको माला हुन्थ्यो, तर जसको हृदय स्वयम् बुद्धको करुणाले पग्लियो। यो कथा हो अंगुलिमालको, जसको रूपान्तरणले हामीलाई सिकाउँछ कि घृणाको आगोलाई प्रेम र करुणाको जलले मात्र निभाउन सकिन्छ, र कुनै पनि आत्मा मुक्तिको पहुँचभन्दा बाहिर…

बोधिसत्त्वको अनुपम यात्रा: वज्रयानमा करुणा र प्रज्ञाको जीवन्त स्वरूप बौद्ध धर्मको विशाल आकाशमा ‘बोधिसत्त्व’ एक ध्रुवतारा जस्तै हुन्— जसले सम्पूर्ण प्राणीलाई दुःखको सागरबाट पार लगाउन आफ्नो मुक्तिको समेत प्रवाह नगरी निरन्तर प्रकाश छरिरहन्छन्। यो केवल एक पदवी होइन, यो त असीम करुणा र प्रज्ञाले भरिएको एक महान् संकल्पको मार्ग हो। महायान परम्पराको मुटु नै बोधिसत्त्वको यही आदर्श हो। तर, जब हामी ज्ञानको यो यात्रामा अझ गहिरिँदै वज्रयानको रहस्यमय संसारमा प्रवेश गर्छौं, बोधिसत्त्वको भूमिकाले एक नयाँ र शक्तिशाली आयाम लिन्छ। यस लेखमा, हामी वज्रयानमा बोधिसत्त्वको यो विशिष्ट भूमिकालाई केलाउने छौं, जहाँ…

बौद्ध धर्मका तीन प्रमुख मार्ग: थेरवाद, महायान र वज्रयानको सरल परिचय बौद्ध धर्म भन्ने बित्तिकै धेरैको मनमा शान्त बुद्धको प्रतिमा र ध्यानको छवि आउँछ। तर के तपाईंलाई थाहा छ, बुद्धका शिक्षालाई पछ्याउने तरिकाहरू पनि विविध छन्? बौद्ध धर्म कुनै एकै सूत्रमा बाँधिएको धर्म नभएर यसभित्र विभिन्न परम्परा र अभ्यासका शाखाहरू छन्। यिनैमध्ये प्रमुख तीन मार्गहरू हुन्: थेरवाद, महायान र वज्रयान। यी प्रत्येक मार्गले बुद्धका आधारभूत शिक्षालाई आफ्नै तरिकाले बुझ्छ, अभ्यास गर्छ र व्याख्या गर्छ। आज हामी यिनै तीन मार्गहरूलाई नजिकबाट चिन्ने प्रयास गर्नेछौं, ताकि तपाईंले आफूलाई कुन मार्गले बढी आकर्षित…

गुम्बाको सत्य: भ्रम, यथार्थ र हाम्रो सामाजिक सद्भाव काठमाडौंका हरिया डाँडाहरूमा शान्तिको प्रतीक बनेर उभिएका गुम्बाहरू, जहाँबाट मन्त्रको ध्वनि र शान्तिको सन्देश फैलिन्छ। हावामा फरफराइरहेका लुङ्दार (प्रार्थना-ध्वजा) र भित्रबाट आउने ध्यानमग्न ध्वनिले गुम्बाहरू हाम्रो व्यस्त संसारमा शान्तिका पवित्र स्थल हुन् भन्ने आभास दिन्छ। तर, हालैका दिनहरूमा केही अँध्यारो र खतरनाक हल्लाहरूले यी पवित्र स्थानहरूको छवि धमिल्याउने प्रयास गरिरहेका छन्। यी हल्लाहरूले गुम्बाहरूलाई गोप्य, विभेदकारी र डरलाग्दो स्थानका रूपमा चित्रण गर्छन्। आज, हामी यी भ्रमका पर्दाहरू च्यातेर सत्यको उज्यालोमा गुम्बाभित्रको वास्तविकता के हो, त्यो प्रस्ट पार्नेछौं। भ्रम १: “गुम्बाभित्र अरू धर्मावलम्बीलाई…