अंगुलिमाल: हत्याराबाट अर्हतसम्म

अंगुलिमाल: हत्याराबाट सन्तसम्मको अविश्वसनीय यात्रा

के तपाईले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि चरम अपराधमा लिप्त भएको व्यक्तिले पनि साँच्चै आफ्नो जीवन परिवर्तन गर्न सक्छ? के मानिसको हृदयमा यस्तो गहिरो परिवर्तन आउन सक्छ कि उसले आफ्नो विगतका सबै पापहरूलाई पखालेर नयाँ जीवन सुरु गर्न सकोस्? आज हामी त्यस्तै एक अविश्वसनीय कथाको बारेमा कुरा गर्दैछौँ – अंगुलिमालको कथा, जसले एक क्रूर हत्याराबाट परम शान्ति प्राप्त गर्ने अर्हत सम्मको यात्रा तय गरे। यो कथा केवल एक व्यक्तिको रूपान्तरणको होइन, बरु क्षमा, करुणा र बुद्ध धर्मको असीमित शक्तिको जीवन्त उदाहरण हो।

एक क्रूर हत्याराको उदय: कसरी अहिसंक अंगुलिमाल बने?

पौराणिक भनिने श्रावस्ती राज्यमा एउटा ठूलो त्रास फैलिएको थियो। सडकहरूमा हिँड्न मानिसहरू डराउँथे, जंगलका बाटाहरू सुनसान हुन्थे। यसको कारण थियो – अंगुलिमाल, एक भयानक डाकु जसले आफ्नो हत्याको संख्या देखाउनको लागि मारिएका प्रत्येक व्यक्तिको औँला काटेर माला बनाउँथ्यो। तर, उनको यो भयानक नाम र कर्म कसरी सुरु भयो त? उनको वास्तविक नाम त अहिंसक थियो, जसको अर्थ ‘हिंसारहित’ हुन्छ। उनी एक शिक्षित र बुद्धिमानी विद्यार्थी थिए, तर दुर्भाग्यवश, एक गलत नियत भएको गुरुको षड्यन्त्रको शिकार बने। गुरुले उनलाई भ्रममा पारेर ‘ज्ञान प्राप्तिको लागि एक हजार मानिसका औँलाहरू संकलन गर्नुपर्छ’ भन्ने आज्ञा दिए। यही कपटपूर्ण शिक्षाको परिणामस्वरूप अहिंसकले आफ्नो मार्ग बिराए र एक क्रूर हत्यारामा परिणत भए। उनले औँलाको माला लगाउन थालेपछि नै उनको नाम अंगुलिमाल रहन गयो। यो दुःखद उदाहरणले देखाउँछ कि कसरी गलत शिक्षा र कुरामा विश्वास गर्दा एउटा असल मानिस पनि कस्तो गलत बाटोमा जान सक्छ।

बुद्धसँगको भेट र हृदय परिवर्तन: शान्तिको शक्ति

जब अंगुलिमालले नौ सय अठारह औँलाहरू जम्मा गरिसकेका थिए र अब उनको ९१९ औँ शिकार उनकी आफ्नै आमा बन्ने तरखरमा थिइन्, त्यति नै बेला भगवान बुद्धले उनको जीवनमा हस्तक्षेप गर्नुभयो। सबैले बुद्धलाई अंगुलिमालबाट टाढा रहन सल्लाह दिएका थिए, तर बुद्ध आफ्नो असीम करुणाले भरिएका थिए र उनले अंगुलिमाललाई भेट्ने निश्चय गर्नुभयो। बुद्धले शान्तपूर्वक आफ्नो बाटो हिँड्नुभयो, र अंगुलिमालले रिसले चिच्याउँदै उनलाई रोक्न खोजे। उनी दौडिए, आफ्नो सबै बल लगाए, तर बुद्धलाई भेट्न सकेनन्। अन्ततः, अंगुलिमालले हार मानेर सोधे, “हे श्रमण! तिमी रोकिएनौ, तर मलाई किन रोकिन भन्छौ?” बुद्धले गहिरो मुस्कानका साथ जवाफ दिनुभयो, “म त कहिलेदेखि रोकिसकेँ, तिमी कहिले रोकिन्छौ?” यी केही शब्दहरूले अंगुलिमालको हृदयमा सिधा प्रहार गर्यो। बुद्धले यहाँ शारीरिक रूपमा रोकिएको नभई मानसिक रूपमा, हिंसा र घृणाको चक्रबाट रोकिएको कुरा गर्दै हुनुहुन्थ्यो। यस प्रश्नले अंगुलिमाललाई आफ्नो जीवनको निरर्थकता र पापको बोझको गम्भीरता महसुस गरायो। त्यसै क्षण, उनको मनमा ठूलो हृदय परिवर्तन आयो। उनले आफ्नो खुकुरी फालिदिए र बुद्धको शरणमा आए। यो क्षणले देखाउँछ कि शारीरिक बल भन्दा ज्ञान र करुणाको शक्ति कति धेरै प्रभावकारी हुन सक्छ।

अर्हतत्व प्राप्तितिरको यात्रा: माफी र मुक्तिको मार्ग

बुद्धबाट उपदेश पाएपछि, अंगुलिमालले भिक्षुको जीवन अपनाए। यो सजिलो थिएन। मानिसहरूले उनलाई घृणा गर्थे, गाली गर्थे, र कहिलेकाहीँ ढुङ्गाले पनि हान्थे। तर, अंगुलिमालले यी सबैलाई धैर्यपूर्वक सहन्थे। उनी आफ्नो कर्मको फल भोग्दै थिए र आफ्नो विगतको प्रायश्चित गर्दै थिए। उनले आफ्नो ध्यानमा गहिरिएर लागे, आफ्नो मनलाई शुद्ध गरे र विपश्यना ध्यानको माध्यमबाट सत्यको खोजी गरे। मैले मेरो जीवनमा पनि कहिलेकाहीँ मानिसहरूलाई उनीहरूको विगतको गल्तीको आधारमा न्याय गरेको छु, तर अंगुलिमालको कथाले मलाई सधैं सम्झाउँछ कि प्रत्येक व्यक्तिभित्र परिवर्तनको अथाह सम्भावना हुन्छ, यदि उनीहरूले साँचो पश्चात्ताप र प्रयास गर्छन् भने। धेरै वर्षको कठोर साधनापछि, अंगुलिमालले अर्हतत्व प्राप्त गरे, जसको अर्थ उनले सबै मानसिक क्लेशहरूबाट मुक्ति प्राप्त गरे र पूर्ण शान्तिको अवस्थामा पुगे। एक हत्यारा जसले हजारौँको ज्यान लियो, उसैले अन्ततः बुद्धको शिक्षाको माध्यमबाट परम मुक्ति पायो।

अंगुलिमालको कथा हामी सबैको लागि एउटा ठूलो प्रेरणा हो। यसले हामीलाई सिकाउँछ कि कुनै पनि व्यक्ति आफ्नो विगतको कर्मले मात्र परिभाषित हुँदैन। जतिसुकै अन्धकारमय विगत भए पनि, सही मार्गदर्शन, साँचो पश्चात्ताप र अटल प्रयासले जीवनलाई पूर्ण रूपमा परिवर्तन गर्न सकिन्छ। यो कथा क्षमा, करुणा र मानव हृदयको अपरिमित क्षमताको प्रमाण हो। हामीले अरूलाई न्याय गर्नुभन्दा पहिले उनीहरूको परिवर्तनको सम्भावनालाई हेर्न सक्नुपर्छ। आखिर, यदि अंगुलिमाल जस्ता व्यक्तिले पनि शान्ति पाउन सक्छन् भने, हामी सबैका लागि आशाको ढोका सधैं खुला छ।