गौतम बुद्धको महापरिनिर्वाणपश्चात् बौद्ध धर्मलाई विश्वभर फैलाउन महत्वपूर्ण योगदान दिने केही प्रमुख व्यक्तिहरू थिए। तिनीहरूले बौद्ध शिक्षालाई संरक्षण, प्रचार र संस्थागत रूपमा स्थापित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले।
१. महाकश्यप
महाकश्यप बुद्धका प्रमुख शिष्यमध्ये एक थिए, जसले बुद्धको महापरिनिर्वाणपछि पहिलो बौद्ध संगीति (परिषद्) आयोजना गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले। उनले बुद्धका शिक्षालाई संकलन गरी त्रिपिटकको संरचना तय गर्न नेतृत्व गरे।
२. अशोक सम्राट
मौर्य सम्राट अशोक (इ.पू. तेस्रो शताब्दी) बौद्ध धर्मका महान संरक्षक थिए। कलिङ्ग युद्धपछि बौद्ध धर्म अपनाएका उनले बुद्धका शिक्षालाई भारतभर र श्रीलंका, म्यानमार, थाइल्यान्डजस्ता देशहरूमा फैलाउन मिशनहरू पठाए।
३. महेन्द्र र संघमित्रा
सम्राट अशोकका छोरा महेन्द्र र छोरी सङ्घमित्राले श्रीलङ्कामा बौद्ध धर्म प्रचार गरे। महेन्द्रले राजा देवानम्पिय तिस्सलाई बौद्ध धर्ममा रूपान्तरण गराएका थिए भने सङ्घमित्राले बोधि वृक्षको एक फांगा श्रीलङ्कामा लगेर त्यहाँ बौद्ध धर्मको जग बसालिन्।
४. नागार्जुन
दोस्रो शताब्दीका बौद्ध दार्शनिक नागार्जुनले माध्यमिक दर्शनको विकास गरी महायान बौद्ध धर्मलाई सशक्त बनाए। उनले शून्यवाद दर्शन प्रतिपादन गरी बौद्ध शिक्षाको बौद्धिक आधारलाई मजबुत बनाए।
५. कुमारजीव
चीनमा बौद्ध धर्म फैलाउन कुमारजीवको योगदान महत्त्वपूर्ण रह्यो। उनले बौद्ध ग्रन्थहरूको चिनियाँ अनुवाद गरे र बौद्ध शिक्षालाई पूर्वी एसियामा लोकप्रिय बनाउन भूमिका खेले।
यी व्यक्तिहरूको योगदानकै कारण बौद्ध धर्म विश्वभर फैलिएर करोडौं मानिसहरूको आस्था बन्यो।
