नमस्कार साथीहरु! आज हामी एउटा रोचक विषयमा छलफल गर्नेछौं – तिब्बतका आठ महान अभ्यास परम्पराहरू र तिनीहरूको भारतीय उत्पत्ति। के तपाइँलाई थाहा छ तिब्बतमा प्रचलित धेरै बौद्धिक परम्पराहरूको जरा भारतमा गहिरो रूपमा गाडिएको छ? आउनुहोस्, यस विषयमा एक यात्रा गरौं!
तिब्बतका आठ महान अभ्यास परम्पराहरू: एक झलक
तिब्बतको बौद्ध धर्ममा विभिन्न अभ्यास परम्पराहरू छन्, जसमध्ये आठलाई विशेष महत्व दिइन्छ। यी परम्पराहरू तिब्बती बौद्ध धर्मको जग हुन् र सदियौंदेखि अभ्यास गरिँदै आएका छन्।
- ञिङमा (Nyingma): यो तिब्बतको सबैभन्दा पुरानो बौद्ध परम्परा हो, जसको अर्थ “पुराना” हुन्छ। यसले तान्त्रिक अभ्यासहरूमा जोड दिन्छ र गुरु पद्मसंभवको शिक्षालाई पछ्याउँछ।
- कग्युद (Kagyu): “मौखिक वंश” को रूपमा चिनिने यो परम्परा गुरुमार्फत दिइने प्रत्यक्ष अनुभव र अभ्यासलाई महत्व दिन्छ। यसमा छ योगहरू जस्ता गहन ध्यान विधिहरू समावेश छन्।
- शाक्य (Sakya): यस परम्पराले प्रज्ञा (बुद्धि) र करुणा (दया) को संयोजनमा जोड दिन्छ। यसको नाम साक्य वंशको नामबाट राखिएको हो।
- गेलुग्स (Gelug): यो परम्परा १४औँ शताब्दीमा जे चोंखापाले स्थापना गरेका हुन्। यसले दर्शन, नैतिकता र ध्यानमा आधारित शिक्षालाई महत्व दिन्छ र यसलाई दलाई लामाको परम्परा पनि मानिन्छ।
- जोनाङ (Jonang): यो परम्परा खालीपन (Emptiness) को विशेष दर्शन, शेन्तोङ (Shentong) को लागि परिचित छ।
- बोधोङ (Bodong): कडा नियम र अनुशासनमा आधारित यो परम्परा हाल लोप हुने अवस्थामा छ।
- शिज्ये (Shijie) र योल्वा (Yolwa): यी दुई परम्पराहरू धेरै सानो छन् तर तिब्बती बौद्ध धर्ममा महत्त्वपूर्ण मानिन्छन्।
भारतीय उत्पत्ति: कसरी जोडिएको छ?
यी आठ परम्पराहरूको जरा प्राचीन भारतमा भेटिन्छ। तिब्बती बौद्ध धर्म भारतीय बौद्ध धर्मबाट प्रभावित भएको हो। धेरै भारतीय विद्वानहरू र गुरुहरूले तिब्बतमा गएर बौद्ध धर्मको प्रचार गरे, जसले यी परम्पराहरूको विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले।
उदाहरणका लागि, ञिङमा परम्परा गुरु पद्मसंभवको शिक्षामा आधारित छ, जो ८औँ शताब्दीमा भारतबाट तिब्बत गएका थिए। त्यस्तै, कग्युद परम्परा भारतीय महासिद्धहरू, जस्तै तिलोपा र नारोपाबाट प्रभावित छ।
मैले एकपटक एउटा तिब्बती लामालाई भेटेको थिएँ, जो भारतमा बौद्ध धर्मको अध्ययन गरेर आएका थिए। उनले बताए कि कसरी भारतीय बौद्ध धर्मको गहिरो अध्ययनले तिब्बती परम्परालाई अझ राम्रोसँग बुझ्न मद्दत गर्छ।
- नालन्दा विश्वविद्यालय: प्राचीन भारतको नालन्दा विश्वविद्यालय बौद्ध शिक्षाको केन्द्र थियो। धेरै तिब्बती विद्वानहरूले यहाँ अध्ययन गरे र ज्ञान प्राप्त गरे।
- विक्रमशिला विश्वविद्यालय: यो विश्वविद्यालय पनि बौद्ध शिक्षाको महत्त्वपूर्ण केन्द्र थियो, जहाँबाट धेरै विद्वानहरूले तिब्बतमा बौद्ध धर्मको प्रचार गरे।
- भारतीय गुरुहरूको योगदान: शान्तरक्षित, कमलशील जस्ता भारतीय गुरुहरूले तिब्बतमा बौद्ध धर्मको विकासमा ठूलो योगदान दिए।
उदाहरण र स्पष्टता
कल्पना गर्नुहोस्, एउटा रुखको जरा जमिनमुनि फैलिएको हुन्छ। त्यसैगरी, तिब्बती बौद्ध धर्मका यी परम्पराहरू भारतीय बौद्ध धर्ममा जरा गाडेर बसेका छन्। यी परम्पराहरूले ज्ञान, करुणा र शान्तिको मार्ग देखाउँछन्। उदाहरणका लागि, गेलुग्स (Gelug) परम्पराले दर्शन र तर्कमा जोड दिन्छ, जुन भारतीय बौद्ध दर्शनको प्रभाव हो। त्यस्तै, कग्युद परम्पराले ध्यान र अनुभवलाई महत्व दिन्छ, जुन भारतीय योग परम्पराबाट प्रेरित छ।
अन्त्यमा, तिब्बतका आठ महान अभ्यास परम्पराहरू र तिनीहरूको भारतीय उत्पत्ति एउटा रोचक र महत्त्वपूर्ण विषय हो। यी परम्पराहरूले हामीलाई ज्ञान, शान्ति र करुणाको मार्गमा डोर्याउँछन्। यसलाई बुझेर हामीले आफ्नो जीवनलाई अझ सार्थक बनाउन सक्छौं। आशा छ, यो जानकारीले तपाईंलाई केही नयाँ कुरा सिक्न मद्दत गर्यो होला!
