राजकुमारी भृकुटी: तिब्बतमा बौद्ध धर्मको ज्योति
के तपाईँलाई थाहा छ, एउटी नेपाली राजकुमारीले तिब्बतमा बौद्ध धर्म फैलाउन कति ठूलो भूमिका खेलेकी थिइन्? राजकुमारी भृकुटी, जसलाई बाल्यकालमा ‘ग्रीन तारा’ भनेर पनि चिनिन्थ्यो, उनी नेपालको इतिहासमा मात्र नभई तिब्बतको इतिहासमा पनि सुनौलो अक्षरले लेखिएको नाम हो। आउनुहोस्, आज हामी उनै राजकुमारी भृकुटीको योगदान र तिब्बतमा बौद्ध धर्मको विकासमा उनको भूमिकाबारे चर्चा गरौं।
भृकुटीको विवाह र तिब्बतमा आगमन
राजकुमारी भृकुटीको विवाह तिब्बती राजा स्रोङचङ गम्पोसँग भएको थियो। यो विवाह दुई देशबीचको सम्बन्ध सुधार गर्ने एउटा महत्वपूर्ण कदम थियो। तर, यो विवाहले बौद्ध धर्मको लागि एउटा नयाँ ढोका खोल्यो। भृकुटीले दाइजोको रूपमा बुद्धका बहुमूल्य मूर्तिहरू, धार्मिक ग्रन्थहरू र बौद्ध भिक्षुहरूलाई तिब्बत लगेकी थिइन्।
- विवाहको उद्देश्य: दुई देशबीचको सम्बन्ध सुधार गर्नु र व्यापार प्रवर्द्धन गर्नु।
- दाइजो: बुद्धका मूर्ति, धार्मिक ग्रन्थ र बौद्ध भिक्षुहरू।
- तिब्बतमा प्रभाव: बौद्ध धर्मको बीजारोपण र सांस्कृतिक आदानप्रदानको सुरुवात।
मैले एकपटक एउटा पुरानो गुम्बा घुम्ने अवसर पाएको थिएँ। त्यहाँ भृकुटीको मूर्ति देखेर मलाई गर्व लाग्यो। त्यो मूर्तिले उनले तिब्बतमा गरेको त्याग र समर्पणको कथा भनिरहेको भान हुन्थ्यो।
बौद्ध धर्मको प्रवर्द्धनमा भृकुटीको योगदान
भृकुटीले तिब्बतमा बौद्ध धर्मको प्रवर्द्धन गर्न धेरै योगदान दिएकी थिइन्। उनले राजा स्रोङचङ गम्पोलाई बौद्ध धर्मप्रति आकर्षित गरिन् र तिब्बतमा बौद्ध धर्मको जग बसाल्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलिन्।
- मन्दिर निर्माण: उनले ल्हासामा रहेको प्रसिद्ध जोखाङ मन्दिर निर्माणमा सहयोग गरिन्, जुन तिब्बतको सबैभन्दा पवित्र मन्दिरहरू मध्ये एक हो।
- धार्मिक ग्रन्थ अनुवाद: उनले बौद्ध धर्मका ग्रन्थहरूलाई तिब्बती भाषामा अनुवाद गर्न प्रोत्साहन गरिन्, जसले गर्दा स्थानीय मानिसहरूलाई बौद्ध धर्म बुझ्न सजिलो भयो।
- बौद्ध संस्कृति विकास: उनले तिब्बतमा बौद्ध कला, वास्तुकला र दर्शनको विकासमा महत्वपूर्ण योगदान दिइन्। उदाहरण: थाङ्का चित्रकला र गुम्बा निर्माणमा उनको प्रभाव देख्न सकिन्छ।
महत्वपूर्ण तथ्य: भृकुटीलाई ‘हरित तारा’को रूपमा पनि चिनिन्छ, जुन बौद्ध धर्ममा दया र करुणाको प्रतीक हो।
भृकुटीको विरासत
राजकुमारी भृकुटीको योगदान तिब्बतको इतिहासमा अमिट छ। उनी तिब्बतीहरूद्वारा ‘बालमो ब्जाची खातून’ को रूपमा सम्मानित छिन्, जसको अर्थ ‘विदेशी रानी’ हुन्छ। उनले तिब्बतमा बौद्ध धर्मको विकासमा मात्र नभई दुई देशबीचको सांस्कृतिक र व्यापारिक सम्बन्धलाई पनि मजबुत बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलिन्।
- सांस्कृतिक सम्बन्ध: नेपाल र तिब्बतबीचको सांस्कृतिक सम्बन्धलाई मजबुत बनाइन्।
- बौद्ध धर्मको विस्तार: तिब्बतमा बौद्ध धर्मको विस्तारमा महत्वपूर्ण योगदान दिइन्।
- सम्मान: तिब्बतीहरूद्वारा ‘बालमो ब्जाची खातून’ को रूपमा सम्मानित।
अन्त्यमा, राजकुमारी भृकुटी एक प्रेरणा हुन्। उनले आफ्नो जीवन तिब्बतमा बौद्ध धर्म फैलाउन र दुई देशबीचको सम्बन्ध सुधार गर्न समर्पित गरिन्। उनको योगदानलाई हामी सधैं सम्मान गर्नुपर्छ। उनको त्याग र समर्पणको कारण आज हामी तिब्बतमा बौद्ध धर्मको भव्यता देख्न पाउँछौं।
