प्रकृतिसँगको मैत्री: वातावरणवाद र बौद्ध दर्शनको संगम
नमस्ते साथीहरु! आज म तपाईहरुसँग एउटा निकै महत्वपूर्ण विषयमा कुरा गर्न चाहन्छु – वातावरण र प्रकृतिप्रति बौद्ध दृष्टिकोण। हामी सबैलाई थाहा छ, हाम्रो वरिपरिको वातावरण दिन प्रतिदिन बिग्रँदै गएको छ। यसको कारण हामी मानव नै हौँ। तर के तपाईहरुलाई थाहा छ, बौद्ध दर्शनले वातावरण संरक्षणलाई कति महत्व दिन्छ? आज हामी यही विषयमा छलफल गर्नेछौं। मलाई विश्वास छ, यो छलफलले हामी सबैलाई प्रकृतिप्रति थप जिम्मेवार बनाउन मद्दत गर्नेछ।
बौद्ध धर्ममा प्रकृतिको महत्व
बौद्ध धर्ममा प्रकृतिलाई आदर र सम्मान गर्ने कुरालाई विशेष महत्व दिइएको छ। बौद्ध धर्मले सबै जीवित प्राणीहरु, चाहे त्यो मानिस होस् या जनावर, रुख बिरुवा होस् या सूक्ष्म जीवाणु, सबैलाई समान रूपमा हेर्नुपर्छ भन्ने सिकाउँछ। हामी सबै एकअर्कासँग जोडिएका छौं र एकको अस्तित्व अर्कोमा निर्भर छ।
- अहिंसा: बौद्ध धर्मको मूल मन्त्र भनेकै अहिंसा हो। यसको अर्थ कुनै पनि जीवलाई दुःख नदिनु हो। वातावरण विनाश भनेको अरु जीवहरुलाई दुःख दिनु हो, त्यसैले यो बौद्ध धर्मको विरुद्धमा छ।
- अनित्य: बौद्ध धर्मले संसारलाई अनित्य मान्छ। यसको अर्थ हो, संसारमा कुनै पनि चीज स्थायी छैन। परिवर्तन प्रकृति को नियम हो। हामीले प्रकृतिलाई परिवर्तन गर्ने प्रयास गर्नुको सट्टा यसको नियमलाई बुझेर जीवन जिउनुपर्छ।
- शून्यता: बौद्ध धर्मले शून्यताको अवधारणालाई जोड दिन्छ। शून्यताको अर्थ हो, कुनै पनि चीज आफैँमा पूर्ण छैन। सबै चीज एकअर्कासँग निर्भर छ। यसले हामीलाई प्रकृतिको महत्व बुझ्न मद्दत गर्छ।
उदाहरणको लागि, एउटा सानो रुखलाई हेरौं। त्यो रुखलाई हुर्कनको लागि माटो, पानी, हावा र सूर्यको किरण चाहिन्छ। यदि यीमध्ये कुनै एक चीजको अभाव भयो भने, रुख हुर्कन सक्दैन। यसले देखाउँछ कि प्रकृतिमा सबै चीज एकअर्कासँग कसरी जोडिएका छन्।
वातावरण संरक्षणमा बौद्ध दृष्टिकोण
बौद्ध धर्मले वातावरण संरक्षणलाई व्यक्तिगत र सामूहिक दायित्वको रूपमा हेर्छ। हामी प्रत्येकले आफ्नो जीवनशैलीमा परिवर्तन गरेर वातावरण संरक्षणमा योगदान गर्न सक्छौं।
- मितव्ययिता: बौद्ध धर्मले मितव्ययितालाई जोड दिन्छ। अनावश्यक वस्तुहरुको प्रयोग नगर्ने, चीजहरुलाई पुनर्प्रयोग गर्ने र फोहोर कम गर्ने बानी बसाल्नुपर्छ।
- चेतना: हामीले आफ्नो हरेक कार्यको बारेमा सचेत हुनुपर्छ। हामीले के खाइरहेका छौं, के प्रयोग गरिरहेका छौं र यसले वातावरणलाई कस्तो असर गरिरहेको छ भन्ने कुरा जान्न आवश्यक छ।
- सहयोग: वातावरण संरक्षण एक सामूहिक प्रयास हो। हामी सबै मिलेर काम गर्नुपर्छ। समुदाय स्तरमा वातावरण संरक्षणका कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्नुपर्छ।
मैले केही समयअघि एउटा गाउँमा देखेको थिएँ। त्यहाँका मानिसहरुले मिलेर आफ्नो गाउँलाई सफा राख्ने अभियान चलाएका थिए। उनीहरुले फोहोर व्यवस्थापन गरे, रुखहरु रोपे र प्लास्टिकको प्रयोग कम गरे। त्यो गाउँ हेर्दा कति सुन्दर र स्वच्छ थियो! यो एउटा सानो उदाहरण हो, तर यसले देखाउँछ कि सामूहिक प्रयासले कति ठूलो परिवर्तन ल्याउन सक्छ।
वातावरण मैत्री जीवनशैली अपनाउनु भनेको बुद्धको शिक्षालाई व्यवहारमा उतार्नु हो। यसले हामीलाई मात्र नभई भावी पुस्तालाई पनि फाइदा पुर्याउँछ।
निष्कर्ष
अन्त्यमा, म यही भन्न चाहन्छु कि वातावरण संरक्षण केवल एउटा कर्तव्य मात्र होइन, यो हाम्रो जीवनशैलीको अभिन्न अंग हुनुपर्छ। बौद्ध दर्शनले हामीलाई प्रकृतिसँग मेलमिलापमा बाँच्न र वातावरणलाई सुरक्षित राख्न प्रेरित गर्छ। हामी सबैले आफ्नो ठाउँबाट वातावरण संरक्षणमा योगदान गरौं र एउटा सुन्दर र स्वस्थ संसार बनाऔं। धन्यवाद!
