समथ र विपश्यना: बौद्ध ध्यानका दुई मार्ग मनको शान्ति (समथ) र यथार्थको प्रज्ञा (विपश्यना) को यात्रामा तपाईंको मार्गदर्शक आजको भागदौडले भरिएको संसारमा, मनको शान्ति र भित्री आनन्दको खोजी एक साझा चाहना बनेको छ। यस खोजीमा ध्यान एक शक्तिशाली उपकरणको रूपमा स्थापित भएको छ। विशेष गरी बौद्ध परम्परामा, ध्यानका दुई मुख्य मार्गहरूले हामीलाई यो यात्रामा डोऱ्याउँछन्: समथ र विपश्यना। यी दुई फरक अभ्यासजस्ता देखिए पनि, यिनीहरूको अन्तिम लक्ष्य एउटै हो – दुःखको अन्त्य र प्रज्ञाको विकास। आउनुहोस्, यिनै दुई ध्यान विधिहरूलाई नजिकबाट नियालौं। १. समथ ध्यान: शान्त तलाउमा मनलाई स्थिर पार्ने…
Read MoreTag: happiness
महामुद्रा: मनको गहिराइमा शून्यता र स्पष्टताको खोजी
महामुद्रा: मनको गहिराइमा शून्यता र स्पष्टताको खोजी यो कुनै जटिल दार्शनिक अवधारणा मात्र होइन, बरु प्रत्यक्ष अनुभवमा आधारित यस्तो अभ्यास हो जसले हामीलाई शून्यता (Emptiness) र स्पष्टता (Clarity) को अविभाज्य मिलन देखाउँदै मनको असीमित सम्भावनाहरू खोल्छ। आउनुहोस्, यस महामुद्राको सार र यसको महत्वबारे गहिराइमा चर्चा गरौं। महामुद्रा के हो? ‘महान् छाप’ को रहस्य महामुद्रा, जसलाई अंग्रेजीमा ‘The Great Seal’ पनि भनिन्छ, को मुख्य लक्ष्य हाम्रो मनको वास्तविक, निर्मल र अपरिवर्तनीय स्वरूपलाई प्रत्यक्ष अनुभव गर्नु हो। यसलाई ‘महान् छाप’ किन भनिएको हो भने, यसले सबै घटनाहरू (सुख, दुःख, विचार, भावना) मनको…
Read Moreदेवता योग: आफूभित्रको दिव्यता जगाउने शक्तिशाली मार्ग
देवता योग: आफूभित्रको दिव्यता जगाउने शक्तिशाली मार्ग हामीमध्ये धेरैलाई ‘देवता’ शब्द सुन्ने बित्तिकै मन्दिरमा पुजिने मूर्ति वा स्वर्गमा बस्ने कुनै अलौकिक शक्तिको याद आउँछ। तर, के देवता बाहिरी शक्ति मात्र हुन्? बौद्ध वज्रयान परम्परामा एउटा यस्तो गहन अभ्यास छ, जसले यो धारणालाई पूर्ण रूपमा बदलिदिन्छ। यसलाई देवता योग भनिन्छ, जहाँ देवता बाहिरी होइन, बरु हाम्रो चेतनामा लुकेको शुद्ध गुणहरूको प्रतीक मानिन्छ। यो कुनै बाहिरी शक्तिको आराधना मात्र होइन, यो त हामी आफैंलाई बुद्धत्व प्राप्त प्राणीको रूपमा कल्पना गर्ने, उनीहरूका गुणहरूलाई आत्मसात गर्ने एउटा गहिरो, रूपान्तरणकारी प्रक्रिया हो। यो अभ्यासले हामीलाई…
Read Moreवज्रयान अनुष्ठानहरूमा मण्डलाको महत्त्व
वज्रयानमा मण्डलाको रहस्य: ब्रह्माण्डको नक्सा, मनको पवित्र यात्रा तपाईंले पनि मण्डला पक्कै देख्नुभएको छ – कुनै बौद्ध गुम्बाको भित्तामा कुँदिएको, ध्यान केन्द्रको पोस्टरमा सजिएको, वा कलाको अनुपम नमुनाको रूपमा। यसको ज्यामितीय सुन्दरता र रहस्यमय जटिलताले हाम्रो ध्यान सहजै खिच्छ। तर के यो केवल आँखालाई आनन्द दिने एउटा चित्र मात्र हो? वज्रयान बौद्ध धर्मको गहिराइमा पुग्दा थाहा हुन्छ, मण्डला चित्रकलाभन्दा धेरै माथि छ। यो सम्पूर्ण ब्रह्माण्डको एक सूक्ष्म नक्सा हो, एक पवित्र देवभूमि हो, र अन्ततः, बुद्धत्वतर्फ लैजाने मनको यात्राको सबैभन्दा शक्तिशाली उपकरण हो। आउनुहोस्, आज हामी वज्रयान अनुष्ठानहरूमा मण्डलाको यो…
Read Moreबौद्ध धर्म विज्ञानलाई भेट्छ: स्नायु विज्ञान र ध्यानको प्रभाव
विज्ञानको दृष्टिमा ध्यान: बौद्ध धर्म र स्नायुविज्ञानको अद्भुत संगम हाम्रो मन, यो कति रहस्यमय र शक्तिशाली छ! शताब्दीयौंदेखि, बौद्ध धर्मले मनलाई बुझ्ने र तालिम दिने गहिरो विधिहरू सिकाउँदै आएको छ, जसमध्ये ध्यान एक प्रमुख अभ्यास हो। तर के यी प्राचीन अभ्यासहरू केवल आध्यात्मिक मार्ग हुन्, वा तिनीहरूमा कुनै वैज्ञानिक सत्य पनि लुकेको छ? आज, आधुनिक विज्ञान, विशेषगरी स्नायुविज्ञान (Neuroscience) ले बौद्ध धर्मका यी दावीहरूको जाँच गरिरहेको छ, र नतिजाहरू साँच्चै आश्चर्यजनक छन्। यो लेखमा, हामी ध्यानले हाम्रो मस्तिष्कमा पार्ने प्रभावहरू र यसलाई कसरी विज्ञानले पुष्टि गरेको छ भन्नेबारे विस्तृत रूपमा…
Read Moreवज्रयानका तान्त्रिक दीक्षा (अभिषेक) को अर्थ र भूमिका
वज्रयानमा तान्त्रिक अभिषेक: आध्यात्मिक यात्राको गहिरो अर्थ र शक्ति नमस्ते साथीहरू! आज हामी बौद्ध धर्मको एउटा अत्यन्तै गहन र रहस्यमय पाटो, विशेषगरी वज्रयान परम्परामा प्रचलित तान्त्रिक दीक्षा वा अभिषेक (Empowerment) को बारेमा चर्चा गर्दैछौं। कतिपयलाई वज्रयानका रीतिरिवाजहरू जटिल लाग्न सक्छन्, तर यिनको पछाडि गहिरो दार्शनिक र आध्यात्मिक अर्थ लुकेको हुन्छ। अभिषेक केवल एउटा धार्मिक अनुष्ठान मात्र होइन, यो एक यस्तो महत्त्वपूर्ण खुड्किलो हो जसले साधकलाई आध्यात्मिक मार्गमा अगाडि बढ्नका लागि अनुमति र शक्ति प्रदान गर्छ। आखिर, यो अभिषेक के हो? यसको महत्व किन यति धेरै छ? आउनुहोस्, यसको गहिराइमा डुबुल्की…
Read Moreउच्च वज्रयान अभ्यासमा करुणा र प्रज्ञा
उच्च वज्रयान अभ्यासमा करुणा र प्रज्ञा: अटुट मिलनको रहस्य वज्रयान बौद्ध धर्म एउटा परिष्कृत र शक्तिशाली मार्ग हो, जसले हामीलाई सामान्य अस्तित्वको सीमाभन्दा पर लैजाने सामर्थ्य राख्छ। यसमा गरिने हरेक अभ्यास, हरेक ध्यान र हरेक अनुष्ठानको आफ्नै गहिरो अर्थ हुन्छ। तर, यी सबैको मूलमा दुईवटा आधारभूत स्तम्भहरू छन्, जसले वज्रयानलाई केवल विधि-विधानको संग्रहभन्दा माथि उठाएर साँचो रूपान्तरणको माध्यम बनाउँछन्: ती हुन् करुणा (Compassion) र प्रज्ञा (Wisdom)। यी दुई पक्षहरू बिना, वज्रयानको कुनै पनि अभ्यास अपूरो र निष्प्राण रहन्छ। आउनुहोस्, यी दुई अमूल्य रत्नहरूले कसरी हाम्रो उच्च वज्रयान अभ्यासलाई दिशानिर्देश गर्छन्…
Read Moreधर्मचक्रको रहस्य: बुद्धको मार्गको प्रतीक
धर्मचक्रको रहस्य: बुद्धको मार्गको प्रतीक बुद्ध धर्म केवल एउटा धर्म मात्र नभएर, जीवन जिउने एउटा गहिरो दर्शन पनि हो। यस दर्शनका अनगिन्ती प्रतीकहरूमध्ये एउटा यस्तो प्रतीक छ, जसले बुद्धका सम्पूर्ण शिक्षाको सारलाई आफूमा समाहित गरेको छ – त्यो हो धर्मचक्र। यो केवल एउटा सामान्य पाङ्ग्रा होइन, बरु बुद्धले संसारलाई देखाउनुभएको मुक्तिको मार्ग, ज्ञान र शान्तिको यात्राको एक सशक्त प्रतीक हो। के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ, यो पाङ्ग्राले यति धेरै अर्थ कसरी बोकेको होला? आज हामी यसै रहस्यमय धर्मचक्रका विभिन्न पक्षहरूको अन्वेषण गर्नेछौं, जसले तपाईंलाई बुद्धको मार्गलाई अझ गहिरो रूपमा बुझ्न…
Read Moreस्व’ को भ्रम: ‘अनात्म’ कसरी मुक्तिको साँचो हो ।
‘स्व’ को भ्रम: ‘अनात्म’ कसरी मुक्तिको साँचो हो? हामीमध्ये धेरैजसोले आफूलाई ‘म’ भन्ने एउटा अविभाज्य र स्थायी अस्तित्वको रूपमा बुझ्छौं। यो ‘म’ सधैँ एउटै रहन्छ, मेरो नाम, मेरो शरीर, मेरा विचार र मेरा भावनाहरूको संग्रह हो भन्ने हामीलाई लाग्छ। तर के यो ‘म’ साँच्चै स्थायी छ? के यो ‘स्व’ को धारणा एउटा गहिरो भ्रम मात्र होइन? बुद्ध दर्शनको एउटा महत्वपूर्ण सिद्धान्त, ‘अनात्म’ (अर्थात्, ‘स्व-रहित’ वा ‘आत्मविहीनता’) ले यही प्रश्नको गहिरो उत्तर दिन्छ। यसले हाम्रो पीडाको मूल जरो यही ‘स्व’ को भ्रममा कसरी लुकेको छ र ‘अनात्म’ लाई बुझ्नाले हामीलाई वास्तविक…
Read Moreवज्रयानको रहस्य: संसारभित्रै बुद्धत्वको साक्षात्कार
वज्रयानको रहस्य: संसारभित्रै बुद्धत्वको साक्षात्कार हाम्रो जीवनमा हामी विभिन्न मार्गहरूबाट हिँड्छौं, कहिले सरल, कहिले जटिल। तर के तपाईंले कहिल्यै यस्तो मार्गबारे सोच्नुभएको छ जसले तपाईंलाई असाधारण गति र प्रत्यक्षताका साथ गन्तव्यमा पुऱ्याउँछ? बौद्ध धर्ममा, त्यस्तै एउटा गहिरो र शक्तिशाली मार्ग छ जसलाई वज्रयान भनिन्छ। अक्सर ‘हीरेको यान’ वा ‘वज्र-यान’ को रूपमा चिनिने यो मार्ग बुद्धत्व प्राप्तिको लागि एक अद्वितीय र द्रुत दृष्टिकोण प्रदान गर्दछ। आज हामी यसको सार बुझ्ने प्रयास गर्नेछौं, जुन सुन्दा जटिल लागे पनि, यसको भित्री अर्थ एकदमै स्पष्ट र मुक्तिदायी छ। वज्रयान: हीरा जस्तै दृढ र स्पष्ट…
Read More