Category: Featured

लुम्बिनीमा अल्पकालिन प्रवज्या र लुम्बिनी अन्तराष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ हुँदै

rinpoche

बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा कुलपुत्र प्रवज्या अर्थात् अल्पकालीन भिक्षु कार्यक्रम र चौथौ लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ हुने भएको छ । लुम्बिनीमा फागुन दोस्रो हप्तादेखि यी दुई कार्यक्रम हुँदैछन् । यसपटक कुलपुत्र प्रवज्यामा ५ सय जना अल्पकालिन भिक्षुहरुलाई समावेश गराइदैछ । कुलपुत्र प्रवज्या अर्थात अल्पकालीन भिक्षु कार्यक्रम लुम्बिनीमा प्रत्येक वर्ष हुने गर्छ । अखिल नेपाल भिक्षु महासंघ, थाई भिक्षु महासंघ र लुम्बिनी विकास कोषको संयुक्त आयोजना यसपटक फागनु १४ गतेदेखि चैत ३ गतेसम्म ५ सय जनाको बृहत श्रामणेर कुलपुत्र प्रवज्या कार्यक्रम हुनेछ । यसैगरी अखिल नेपाल भिक्षु महासंघको आयोजनामा फागुन २० देखि…

Read More

ओझेलमा १२ शताव्दीको मुस्ताङको यो गुम्बा

rinpoche

मुस्ताङको लोघेकर–दामोदरकुण्ड गाउँपालिका–४ मा पर्ने यारामा रहेको ऐतिहासिक महत्त्वको लुरी गुम्बा ओझेलमा परेको छ । धार्मिक, ऐतिहासिक महत्त्वका बारेमा प्रचारप्रसार अभावमा ओझेल परेको आठ सय वर्ष पुरानो गुफाभित्र रहेको गुम्बा संरक्षणको पनि पर्खाइमा छ । गुम्बाकी आनी थाक्पा ढोल्करका अनुसार तान्त्रिक बौद्ध धर्मसँग नजिक निङ्मापा सम्प्रदायको लुरीघाङ गुम्बा १२औँ शताब्दीमा बनेको हो । समुद्री सतहबाट करिब चार हजार मिटर उचाइमा याराको पूर्वी कुनाको पहराको चेपमा रहेको लुरी गुम्बा अनौँठो धार्मिक सम्पदा हो । गोरेटो र सिँढी हुँदै पहाडको बीच भागमा रहेको तीनवटा गुफामा रहेको गुम्बामा पुगिन्छ । आँगनमा पुग्ने बेलामा…

Read More

बुद्धत्व पाएपछि लुम्बिनीमा गौतम बुद्धको पहिलो पाइला

rinpoche

गौतम बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरेपछि पहिलो पटक आफ्नो जन्मस्थल लुम्बिनीको भ्रमण गर्नु भएको थियो । ज्ञानोदयपछि संसारलाई धर्मको मार्ग देखाउँदै हिड्नु भएका बुद्ध आफ्ना अनुयायीहरूसहित लुम्बिनी आउनु भएको थियो । इतिहास अनुसार, बुद्धले आफ्नो जन्मस्थलको स्मरण गर्दै लुम्बिनी प्रवेश गर्दा त्यहाँका स्थानीय जनता एवं पुराना परिचितहरू भावुक बनेका थिए । विशेषगरी, लुम्बिनीमा रहेका उहाँका नातेदार र बाल्यकालका चिनजानका व्यक्तिहरूले बुद्धलाई सम्मानपूर्वक स्वागत गरेका थिए। यो ऐतिहासिक क्षणमा बुद्धले लुम्बिनीको पवित्र भूमिमा ध्यान गर्दै जन्मभूमिप्रति सम्मान व्यक्त गर्नु भएको थियो । उहाँले उपस्थित जनसमुदायलाई धर्मको उपदेश दिँदै जीवन, दुःख, र मुक्तिको…

Read More

पूर्वप्रधानमन्त्री खनाल थेरवाद बुद्धिज्ममा मास्टर्स गर्दै

rinpoche

७५ वर्षीय पूर्वप्रधानमन्त्री झलनाथ खनाल करिब डेढ वर्षदेखि थेरवाद बौद्ध दर्शनमा मास्टर्स गरिरहेका छन् । उनी काठमाडौँको तिनकुनेस्थित थेरवाद बुद्धिष्ट एकेडेमीमा भर्ना भएका हुन् । हालैको दिनमा उनले थेरवाद बुद्धिज्म इन लिच्छवी नेपाल शीर्षकमा पेपर प्रस्तुति पनि दिएका छन् । कक्षामा पढाइ चलिरहँदा पनि कहिलेकाहीँ प्राध्यापकहरु उनलाई ‘माननीयज्यू, सम्माननीयज्यू’ लगायतका शब्द प्रयोग गरेर सम्बोधन गर्छन् । यस्तो सुन्दा सुरुसुरुमा कक्षामा अध्ययन गर्ने अरु विद्यार्थी अनौठो मान्थे । एकेडेमीका प्रिन्सिपल डा. महेन्द्ररत्न शाक्यका अनुसार पूर्वप्रधानमन्त्री खनालले सबै परीक्षामा राम्रो अंक ल्याइरहेका छन् । पूर्वप्रधानमन्त्री खनालको भर्खरै चौथो सेमिस्टर पनि सुरु भइसकेको…

Read More

बौद्ध धर्मका खास विशेषताहरूः अहिंसा, मध्यम मार्ग र ज्ञानमार्ग

rinpoche

काठमाडौं – बौद्ध धर्म विश्वका प्रमुख धर्महरूमध्ये एक हो, जसले मानवकल्याण, अहिंसा, करुणा, र आत्मज्ञानलाई मुख्य रूपमा प्रस्तुत गर्छ। गौतम बुद्धले झन्डै २५०० वर्षअघि प्रवर्तित गरेको यो धर्म आज विश्वभर फैलिएको छ। बौद्ध धर्मको प्रमुख विशेषता चार आर्यसत्य हो, जसमा जीवन दुःखमय छ भन्ने, दुःखको कारण तृष्णा हो भन्ने, तृष्णा मेटाउँदा दुःख समाप्त हुन्छ भन्ने र त्यसका लागि अष्टाङ्गिक मार्ग अपनाउनुपर्ने मान्यता छ। यो मार्ग नै बौद्ध धर्मको आधारभूत दर्शन हो। अर्को महत्त्वपूर्ण विशेषता अहिंसा हो। बौद्ध धर्ममा सबै जीवप्रति दया र करुणा राख्नुपर्छ भन्ने शिक्षा दिइन्छ। यसै कारण, यो…

Read More

कर्म र पुनर्जन्मः बौद्ध दर्शनको मूल अवधारणा

rinpoche

बौद्ध धर्ममा कर्म र पुनर्जन्मको गहिरो सम्बन्ध छ। बुद्धका अनुसार, हरेक प्राणीको वर्तमान अवस्था विगतका कर्महरूको परिणाम हो, र भविष्यका जन्महरू पनि वर्तमान कर्मले निर्धारण गर्छ। यसै कारण, बौद्ध धर्मले राम्रो कर्म गर्न र नैतिक जीवन बिताउन प्रेरित गर्छ। कर्म भनेको कुनै पनि शारीरिक, वाचिक वा मानसिक क्रियाकलाप हो, जसले सकारात्मक वा नकारात्मक परिणाम जन्माउँछ। राम्रो कर्मले शुभ पुनर्जन्म दिन्छ भने खराब कर्मले अशुभ पुनर्जन्म गराउँछ। बौद्ध धर्ममा छहट्टी पुनर्जन्म (संसार चक्र) को सिद्धान्त छ, जसमा जीवहरू आफूले संचित कर्मअनुसार विभिन्न लोकमा पुनर्जन्म लिन्छन्। बुद्धले कर्म र पुनर्जन्मको चक्रबाट मुक्त…

Read More

बौद्ध धर्ममा डाकिनीको अर्थ र महत्व

rinpoche

काठमाडौं – बौद्ध धर्ममा ‘डाकिनी’लाई रहस्यमयी शक्तिशाली स्त्री रूपमा वर्णन गरिन्छ। विशेषगरी वज्रयान बौद्ध परम्परामा डाकिनीलाई ज्ञान, शक्तिको प्रतीक र तान्त्रिक मार्गदर्शकका रूपमा मानिन्छ। संस्कृतमा ‘डाकिनी’ शब्दको अर्थ ‘आकाशमा विचरण गर्ने’ भन्ने हुन्छ, जसले उनीहरूको आध्यात्मिक स्वरूपलाई जनाउँछ। बौद्ध ग्रन्थहरू अनुसार, डाकिनीहरूले साधकलाई मार्गदर्शन गर्ने, मोह र अज्ञानताबाट मुक्त गराउने भूमिका खेल्छन्। केही परम्परामा तिनीहरूलाई करुणामयी देवता मानिन्छ भने कतिपय तन्त्रमार्गी साधनामा तिनीहरूलाई उग्ररूपकी देवीका रूपमा चित्रित गरिएको पाइन्छ। गुरु पद्मसम्भवले डाकिनीहरूलाई ‘गुप्त ज्ञानकी रक्षक’ का रूपमा व्याख्या गरेका छन्। नेपालका धेरै बौद्ध मन्दिरहरूमा डाकिनीहरूको मूर्ति तथा चित्रहरू देख्न सकिन्छ।…

Read More

बौद्ध धर्ममा वज्रयानको अभ्यासः चित्त परिवर्तन र बुद्धत्वको मार्ग

rinpoche

काठमाडौं – बौद्ध धर्मका तीन प्रमुख शाखामध्ये वज्रयान (तन्त्रयान) गूढ साधना, मन्त्र, मुद्राहरू र ध्यानमार्फत बुद्धत्व प्राप्त गर्ने मार्गको रूपमा चिनिन्छ। महायान परम्पराको एक विशेष रूप मानिने वज्रयान मुख्य रूपमा तिब्बत, नेपाल, भुटान, मङ्गोलिया र जापानजस्ता क्षेत्रमा प्रचलित छ। वज्रयान अभ्यासमा गुरु (लामा) को मार्गदर्शन अनिवार्य मानिन्छ। साधकले विशेष मन्त्र जप, ध्यान, मण्डल निर्माण, र तन्त्र साधनाका माध्यमबाट आध्यात्मिक उन्नति गर्न सक्छन्। यस मार्गमा करुणा र प्रज्ञालाई समान रूपमा महत्व दिइन्छ, जसले बुद्धत्व प्राप्तिको प्रक्रियालाई तीव्र बनाउने विश्वास गरिन्छ। नेपालमा वज्रयान परम्परा विशेष गरी नेवार बौद्ध समुदायमा जोगिएको छ, जहाँ…

Read More

गौतम बुद्ध र अंगुलीमालाः एक हृदय परिवर्तनको कथा

rinpoche

श्रावस्ती नजिकैको जंगलमा एक भयानक डाँका अंगुलीमाला बस्ने गर्थे । मानिसहरूको हत्या गरी औंलाका मालाहरू बनाउने उनलाई सबै त्रसित थिए । जब गौतम बुद्धलाई यो विषयमा थाहा पाउनु भयो, त्यसपछि उहाँले अंगुलीमालासँग भेट्ने निर्णय गर्नुभयो । बुद्ध शान्तिपूर्वक जंगलतर्फ जानुभयो । अंगुलीमालाले उहाँलाई देखेर पछ्यायो, तर जति प्रयास गरे पनि बुद्धलाई समाउन सकेन । थाकेर, उसले बुद्धलाई रोकिन भन्यो । बुद्धले सहज रूपमा उत्तर दिनुभयो, “म पहिल्यै रोकिएको छु, अब तिमी पनि रोकिनु पर्छ।“ बुद्धको यस्तो भनाइले अंगुलीमालालाई चकित बनायो । बुद्धले भन्नुभयो, “मैले हिंसाबाट हात झिकिसकेको छु, तर तिमी…

Read More

बौद्ध धर्म र कलाकृतिमा आधारित हिमाली कला सम्मेलनमा कसरी भाग लिने ?

rinpoche

बिभिन्न गोन्पा, माने, चैत्य आदिमा लेखिने भित्तेचित्र तथा थांकाहरुको संरक्षणका लागि हिमाली कला सम्मेलन २०२५ अर्थात हिमालयन आर्ट सिम्पोजियम आयोजना गरिने भएको छ । सोलुखुम्बुको सल्लेरीस्थित थेग्छेन पेमा छोलिङ गुम्बाको आयोजनामा हुने कला सममेलनलाई अमेरिकास्थित रुविन म्युजियम अफ हिमालयन आटर््सले पनि सहयोग गरेको छ । बौद्ध धर्मसँग सम्बन्धित परम्परागत भित्ते चित्र तथा थांकाहरुको संरक्षण र प्रवद्र्धनमा योगदान पुर्याउँदै आएका कलाकार (खापा)हरुको सम्मान र योगदानको कदर स्वरुप कला सम्मेलन गरिन लागिएको हो हिमालय कला सम्मेलन आउँदो वैशाख २९ गतेदेखि एक सातासम्म हुनेछ । २५६९ औँ बुद्ध जयन्तीको अवसरमा शुरुवात गरिने यो…

Read More