तर, हालैका दिनहरूमा केही अँध्यारो र खतरनाक हल्लाहरूले यी पवित्र स्थानहरूको छवि धमिल्याउने प्रयास गरिरहेका छन्। यी हल्लाहरूले गुम्बाहरूलाई गोप्य, विभेदकारी र डरलाग्दो स्थानका रूपमा चित्रण गर्छन्।

आज, हामी यी भ्रमका पर्दाहरू च्यातेर सत्यको उज्यालोमा गुम्बाभित्रको वास्तविकता के हो, त्यो प्रस्ट पार्नेछौं।

भ्रम १: “गुम्बाभित्र अरू धर्मावलम्बीलाई पस्न दिइँदैन।”

यथार्थ: यो दाबी पूर्णतया झूटो र भ्रामक हो। नेपालका बौद्ध गुम्बाहरू सबैका लागि खुला छन्, चाहे उनीहरूको धर्म, जाति वा राष्ट्रियता जेसुकै होस्। गुम्बाहरू कसैका निजी किल्ला होइनन्; तिनीहरू सामुदायिक केन्द्र, शिक्षाको थलो, र शान्ति खोज्ने सबैका लागि आध्यात्मिक आश्रयस्थल हुन्।

हरेक दिन हजारौं हिन्दू, किराँत, मुस्लिम, क्रिश्चियन र अन्य धर्मावलम्बी नेपाली तथा विदेशी पर्यटकहरू बौद्ध, स्वयम्भू जस्ता पवित्र स्थलहरूमा श्रद्धा र शान्तिको अनुभव गर्न पुग्छन्।

अवश्य पनि, हरेक पवित्र स्थानको जस्तै गुम्बाको पनि आफ्नो मर्यादा र नियम हुन्छ। भिक्षु (लामा) र आनीहरू बस्ने निजी कुटी, गहिरो ध्यान (साधना) गर्ने विशेष कक्ष वा धर्मग्रन्थ भण्डारण गरिएका कोठाहरूमा सर्वसाधारणलाई प्रवेश नहुन सक्छ। यो कुनै भेदभाव होइन, अनुशासन हो। के हामी मन्दिरको गर्भगृह वा आफ्नो घरको सुत्ने कोठामा जो पायो त्यसैलाई पस्न दिन्छौं? यो ठाउँको पवित्रता र त्यहाँ साधना गर्नेहरूको एकान्तको सम्मान हो, बहिष्कार होइन।

सबैभन्दा खतरनाक भ्रम: “गुम्बामा हतियार लुकाइन्छ।”

यथार्थ: यो आरोप बौद्ध धर्मको मूल सिद्धान्तमाथिको सबैभन्दा ठूलो र घृणित प्रहार हो। बौद्ध धर्मको जग नै ‘अहिंसा परमो धर्म:’ मा टिकेको छ। अहिंसा अर्थात् कुनै पनि जीवित प्राणीलाई मन, वचन र कर्मले हानि नपुऱ्याउनु।

जुन धर्मले एउटा सानो कीरालाई समेत मार्नुलाई महापाप मान्छ, त्यही धर्मको केन्द्रमा मानवसंहार गर्ने हतियार लुकाइएको छ भनेर कल्पना गर्नु कति मूर्खतापूर्ण र द्वेषपूर्ण हो? यो त अस्पतालमा विष बनाइन्छ वा पुस्तकालयमा किताब जलाइन्छ भनेजस्तै हो। भिक्षु र आनीहरूले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन रिस, घृणा र हिंसाजस्ता नकारात्मक भावनाहरूलाई त्याग्न र करुणा जगाउन समर्पित गरेका हुन्छन्।

यस्ता हल्लाहरूले विशेष गरी त्यो समुदायलाई निशाना बनाउँछन्, जो आफैं हिंसा र दमनबाट भागेर नेपालमा शरण लिन आएका हुन्। शान्तिको खोजीमा आएकाहरूलाई नै हिंसाको प्रतीकका रूपमा चित्रण गर्नुभन्दा ठूलो अन्याय अरू के हुन सक्छ? यो हाम्रो सामाजिक सद्भावमा विष घोल्ने एक सुनियोजित षड्यन्त्र हो।

त्यसोभए, गुम्बाभित्र साँच्चै के हुन्छ?

यदि त्यहाँ षड्यन्त्र र हतियार छैन भने, त्यहाँ के हुन्छ त? गुम्बाभित्र ज्ञान, अनुशासन र शान्तिको जीवन चल्छ:

• ज्ञानको केन्द्र: गुम्बा एक विश्वविद्यालय हो। त्यहाँ साना भिक्षुहरूले पढ्न-लेख्न सिक्छन् भने ठूला भिक्षुहरूले दर्शन, तर्कशास्त्र र हजारौं वर्ष पुरानो बौद्ध साहित्यको गहिरो अध्ययन गर्छन्।
• साधना र पूजापाठ: गुम्बामा बिहान-बेलुका विश्व शान्ति र सम्पूर्ण प्राणीको कल्याणको कामना गर्दै पूजापाठ र मन्त्रोच्चारण हुन्छ। त्यो ध्वनि कुनै गोप्य संकेत होइन, सम्पूर्ण जगतको भलोको लागि गरिएको प्रार्थना हो।
• कला र संस्कृतिको संरक्षण: गुम्बाहरूले थाङ्का चित्रकला, काष्ठकला, र मूर्ति-कला जस्ता सयौं वर्ष पुरानो परम्परालाई जीवन्त राखेका छन्। यी कलाहरू हाम्रो देशका अमूल्य सांस्कृतिक सम्पदा हुन्।
• अनुशासित र सेवामूलक जीवन: भिक्षुहरूले खाना पकाउनेदेखि सरसफाइसम्म सबै काम आफैं गर्छन्। उनीहरू अनुशासित, सरल र समुदायको सेवामा समर्पित जीवन बिताउँछन्।

एक निम्तो: आफैं आएर सत्य अनुभव गर्नुहोस्

झूटलाई हराउने सबैभन्दा राम्रो तरिका सत्य हो। शंकालाई हटाउने सबैभन्दा उत्तम तरिका प्रत्यक्ष अनुभव हो। म तपाईंहरू सबैलाई, जसले यस्ता हल्लाहरू सुन्नुभएको छ, एकपटक नजिकैको गुम्बामा जानुहोस् भनी निम्तो दिन चाहन्छु।

खुला हृदय र सम्मानजनक मन लिएर जानुहोस्। तपाईंले त्यहाँ हतियार होइन, मुस्कान र शान्ति पाउनुहुनेछ। जब तपाईं भ्रमण गर्नुहुन्छ, कृपया शिष्टाचारका यी सरल नियमहरू याद गर्नुहोस्:

• भद्र र शालीन कपडा लगाउनुहोस्।
• गुम्बा परिसरमा शान्त रहनुहोस् र बिस्तारै बोल्नुहोस्।
• स्तूप वा माने (प्रार्थना चक्र) लाई दाहिने पारेर (clockwise) परिक्रमा गर्नुहोस्।
• भिक्षु वा अन्य कसैको फोटो खिच्नुअघि अनुमति लिनुहोस्।
• आफ्ना पूर्वाग्रहहरूलाई बाहिरै छोडेर सम्मानजनक व्यवहार गर्नुहोस्।