बौद्ध धर्ममा ञ्युङने (मौनव्रत) को नियम र महत्व यस्तो छ

ञ्युङने मौनव्रतको महत्वबारे भगवान बुद्धको पवित्र ग्रन्थ काग्युर ग्रन्थमा उहाँको वाणी ञ्युङने फेन छेम्बोमा प्रष्ट रूप बताइएका छन् कि “हे कुलपुत्र कुलपुत्री हो, ञ्युङने मौन व्रत हामी जीवनमा एकपटक पालना गर्नाले ४० कल्पको पाप काटिनेछ, अनि देव र मनुष्यको उत्तम जन्म प्राप्त हुनेछ । आठ ञ्युङने मौनव्रत पालना गर्नाले श्रोतापछि ज्ञान प्राप्ति हुने, अनि मृत्यु पछि देवाचेनको शिङखममा जन्म प्राप्त हुनेछ । करिव २५ ञ्युङने मौनव्रत पालना गर्नाले सकृतणामी ज्ञान बराबर प्राप्त भई ८० कल्पको पाप काटिने छ । ५० ञ्युङने मौनव्रत पालना पालना गर्न सके आनगमी ज्ञान बराबरी प्राप्त…

Read More

बौद्धमार्गीले माला जप्नुको कारण ?

लामा सांगे लेग्देन भूपेन बुद्ध धर्मको त्री शिक्षा अन्तरगत विनय पिटकको शील तथा शरणगमनै (मोक्ष) निर्वाण प्राप्तिको पहिलो पाईला हो । यो अति महत्वपूर्ण अमुल्य शिक्षाको सबैले घरायसी अभिभारा सामाजिक दायित्व व्यस्तता आदि कारणले, बुद्ध शिक्षा हुबहु अनुसरण गर्न सक्दैनन् । जसले बुद्ध शिक्षालाई हुबहु अनुशरण गर्न सक्दैनन् तिनीहरुका लागि बुद्धको उत्कृष्ट शिष्य अर्हत बोधिसत्वहरुले प्राणी प्रत्येकको इन्द्रिय क्षमता अनुसार शील हुँदै ध्यान प्रज्ञामा निर्वाण प्राप्तिको अनेक उपायहरु सिकाउनु भएको छ । जसअनुसार माला जप्नु पनि एक उपाय हो । माला जपमा व्यस्त हुनाले शीलको नम्रता अन्तरगत अप्रिय बचन व्यर्थको…

Read More

वज्रवाराही कसरी बौद्ध तिर्थस्थल ?

काठमाडौँ उपत्यका भित्र रहेका कतिपय धार्मिक स्थलहरु अहिले खासगरी हिन्दु धर्मसँग सम्बन्धित तिर्थस्थलहरु जस्तो देखिन्छ । तर यी यस्ता तीर्थस्थलहरु कुनै समय बौद्ध मार्गीहरुका लागि पनि महत्वपूर्ण रहेका थिए । नेपालमा विभिन्न शासनकाल परिवर्तन हुने क्रममा अतिक्रमणको चपेटामा परेका यी बौद्ध सम्पदाहरु प्रति यहाँका बौद्धमार्गीहरुको आस्था र विश्वास भने उस्तै रहँदै आएको छ । आज हामी यस्तै एक तिर्थस्थलको बारेमा जानकारी दिन गइरहेका छौ, जुन एक प्रशिद्ध हिन्दु तिर्थस्थलका रुपमा परिचित छ । तर यो तिर्थस्थल बौद्ध धर्मावलम्वीका लागि पनि निकै महत्वपूर्ण छ । ललितपुरको चापागाउँमा रहेका वज्रवाराही भन्ने बित्तिकै…

Read More

बौद्ध धर्ममा खादाको महत्व

बौद्ध धर्मावलम्वीले मात्रै नभई अहिले अन्य समुदायले पनि विभिन्न शुभकार्यमा स्वागत र सत्कारका लागि खादाको प्रयोग गर्नु अनिवार्य जस्तै बनिसकेको छ । खादा सेतो, पहेलो, रातो, निलोे र हरियो रंगको हुन्छ । खादा भिन्नभिन्नै रंगले फरक फरक महत्व दर्शाउछ । त्यस्तै कुनै खादा लामो हुन्छन् भने कुनै खादा छोटो । दुई हजार छयालिस सालयता खादाको प्रयोगले व्यापकता पाउँदै गएको हो । करिब ३ दशक यता खादा सबै समुदायको साझा बस्तु बनिसकेको छ । आज एनबी भ्लगमा बौद्ध धर्मावलम्वीले प्रयोग गर्ने खादा र बौद्ध तिर्थस्थलहरुमा देखिने लुङ्दरलाई विषय बनाएका छौँ ।…

Read More

बौद्ध धर्ममा पुजा प्रतिको भ्रम : निवारण

By: Jamphel Thupten पुजा भनेको मानना गर्नु, आरधाना गर्नु हो, बुद्ध बोधिसत्वलाई खुसी पार्नु हो। बुद्ध बोधिसत्व तब खुसी हुन्छ जब सहि मार्गको आभ्यास , पुजन गरिन्छ। पुजा त्यो गर्नु जसले गर्दा बुद्ध, इष्टदेव, बोधिसत्व, अर्हत आदिको चित्त प्रसंन्न होउन् । बुद्ध धर्ममा पुजन उहाँहरुको लागि नभई आफ्नो क्लेस र आवरण क्षय र पुन्य सन्चयको लागि गरिन्छ। मुख्यतः पुजालाई आमिष पुजा (भौतिक वस्तु पुजन ཟང་ཟིང་གི་མཆོད་པ་) र प्रतिपत्ति पुजा (སྒྲུབ་པའི་མཆོད་པ) गरि दुई भागमा वर्गीकरण गरिन्छ। आमिष पुजा भनेको सास्रब या भौतिक वस्तुहरु त्रिरत्नलाई चडाउनु हो भने प्रतिपत्ति पुजा भनेको बुद्ध वचन;…

Read More

पवित्र महिना सागा दावाको महत्व

टीका शेर्पा सागादावा अर्थात् जेष्ठ शुक्लपक्ष तिथिको अत्यन्त महत्वपूर्ण तथा पवित्र महिना मानिन्छ । विशेषगरी महायानी बौद्ध धर्मावलम्बीहरूमा यो पवित्र महिनाको महत्व विशेष खालको रहेको छ । भगवान् बुद्धले जन्म, बुद्धत्व प्राप्ति र महापरिनिर्वाणमा प्रवेश गर्नुभएको अत्यन्त महत्वपूर्ण महिना सागादावा नैभएकोले गर्दा पनि यो महिनाको महत्व बढेर गएको हो । भगवान् बुद्धले विशेषगरी चार अवस्थाहरूले गर्दा दरवारको सबै सुखसयलहरू त्यागेर वनगमन गरेका थिए । ६ वर्षको कठोर तपस्यापछि बुद्धत्व प्राप्त गर्नुभएका सिद्धार्थ गौतमले आपूm दरबारमा रहँदा देखिएका ती दुखदायि चार अवस्थाहरू जस्तै ः जन्म, जरा, व्याधि र मृत्यजस्ता अत्यन्त दुःखद्…

Read More

प्रत्येकयान र प्रत्येक बुद्ध

भगवान बुद्धले तिन यान देखाउनुभयो। श्रावकयान, प्रत्येकयान र बोधिसत्वयान। श्रावकयान र प्रत्येकयान हिनायान भित्र पर्दछ भने बोधिसत्वयान महायान भित्र। हिनायानको मतलब महायानलाई हेर्दा सानो यान भनेको हो तर सानो भने पक्कै होइन। यी तिन यान बुद्धले प्राणीको चित्तको गोत्र, बुझ्ने क्षमता आदिलाई मध्यनजर राखी सुनाउनु भएको हो र हरेक यानको अन्तिम लक्ष्य फरक फरक छन्।श्रावकयान, प्रत्येकयान र बोधिसत्वयानको अन्तिम लक्ष्य- क्रमशः निर्वाण, प्रत्येक बुद्ध र सम्यक्संबुद्ध। अहिलेलाई प्रत्येकयानको धारणा, अभ्यास, वर्तमान समयमा यसको अभ्यास छ या छैन? तिर जाउँ। अभिसमयअलंकारको རང་བྱུང་བདག་ཉིད….. ། श्लोकबाट :- तथागत सक्यामुनिबाट गम्भीर प्रतित्यसमुत्पाद धर्म श्रावण…

Read More

बौद्ध धर्ममा थांकाको महत्व

नेपाली हस्तकलाको विविध विधा मध्ये थान्का (पौभा) चित्र लेखन पनि एक मौलिक कला हो । यो चित्र लेखन कार्य सूती कपडामा गरिन्छ । सूती कपडालाई काठको फ्रेममा कसी सपेता र सरेस मिलाएर पोतिन्छ । सपेता र सरेस सुकेपछि चिल्लो काठको फलेकमा राखेर पानीले भिजाई ढुङ्गाले घोटिन्छ । यो क्रम धेरै पटक दोहोर्याए पछि मिहिन चिल्लो भई लेख्न योग्य हुन्छ । थान्कामा विशेष गरेर बुद्धका चित्रहरू बढी मात्रामा कोरिएको पाइन्छ । यो थान्का लेखन कला नेपाल बाहेक विशेष गरी चीन, जापान, कोरिया मंगोलिया आदि देशहरूमा रहेको छ । यो एक प्रकारको…

Read More

भुटानमा गौतम बुद्ध हिडेको बाटो खुल्ला गरिदैं

‘चट्याङको देश’ उपमा पाएको भुटान। दक्षिण एसियामा अवस्थित यो सानो मुलुक संसारका धेरै लागि अपरिचित नै छ। तर, भुटान पुग्ने भने त्यहाँ पुग्ने बित्तिकै लोभिने गरेका छन्। हो, त्यसै भुटानका धेरै स्थान र महत्त्वका बारे धेरै वर्षपछि संसारका थुप्रै मानिस जानकार हुन सक्नेछन्। ६० वर्षको अन्तरालमा ‘ट्रान्स भुटान ट्रायल ’ फेरि खुला हुँदैछ । क्यानडा भुटान फाउन्डेसनले दिएको जानकारी अनुसार दुई सय ५० माइलको सो रुटले नौ जिल्ला, २८ स्थानीय निकाय, दुई महानगरपालिका, एक राष्ट्रिय पार्क तथा चार सय ऐतिहासिक र सांस्कृतिक क्षेत्र समेटेको छ। फाउन्डेसनकै मुख्य आर्थिक सहयोगमा सो…

Read More

लुम्बिनीको खोज र यसको व्यापकता

विश्वभरका बौद्ध धर्मावलम्बीहरुका लागि लुम्बिनी अत्यन्त महत्वपूर्ण तिर्थस्थल हो । मायादेवी र भगवान बुद्धप्रति अगाध आस्था राख्ने भएकाले हिन्दुहरु समेतको लागि लुम्बिनी महत्वपूर्ण धार्मिक गन्तव्य बनेको छ । लुम्बिनीमा रहेका पुरातात्विक तथा ऐतिहासिक अवशेषहरूले शताब्दिऔंदेखि विभिन्न व्यक्तित्वहरूले लुम्बिनीको तिर्थाटन गरेका तथ्यहरु उजागर गर्दछन् । प्रसिद्ध मौर्य सम्राट अशोकले आफ्नो आध्यात्मिक गुरु उपगुप्तको मार्ग दर्शनमा इ।पु।२४९ मा लुम्बिनीको तिर्थ यात्रा गरेका थिए । उनले ‘हिन्द बुधे जाते शाक्यमुनीति’ ९यहाँ शाक्यमुनि बुद्ध जन्मनु भएको थियो० भन्ने शिलालेख सहितको ढुङ्गाको स्तम्भ खडा गरे जसलाई हालत प्रसिद्ध अशोक पिल्लाराका रूपमा लुम्बिनीमा पाउन सकिन्छ ।…

Read More