नमस्कार साथीहरु! आज हामी एउटा रोचक विषयमा छलफल गर्नेछौं – तिब्बतका आठ महान अभ्यास परम्पराहरू र तिनीहरूको भारतीय उत्पत्ति। के तपाइँलाई थाहा छ तिब्बतमा प्रचलित धेरै बौद्धिक परम्पराहरूको जरा भारतमा गहिरो रूपमा गाडिएको छ? आउनुहोस्, यस विषयमा एक यात्रा गरौं! तिब्बतका आठ महान अभ्यास परम्पराहरू: एक झलक तिब्बतको बौद्ध धर्ममा विभिन्न अभ्यास परम्पराहरू छन्, जसमध्ये आठलाई विशेष महत्व दिइन्छ। यी परम्पराहरू तिब्बती बौद्ध धर्मको जग हुन् र सदियौंदेखि अभ्यास गरिँदै आएका छन्। ञिङमा (Nyingma): यो तिब्बतको सबैभन्दा पुरानो बौद्ध परम्परा हो, जसको अर्थ “पुराना” हुन्छ। यसले तान्त्रिक अभ्यासहरूमा जोड दिन्छ…
Read Moreलेखक: rinpoche
राजकुमारी भृकुटीको तिब्बतमा बौद्ध धर्म भित्र्याउन भूमिका
राजकुमारी भृकुटी: तिब्बतमा बौद्ध धर्मको ज्योति के तपाईँलाई थाहा छ, एउटी नेपाली राजकुमारीले तिब्बतमा बौद्ध धर्म फैलाउन कति ठूलो भूमिका खेलेकी थिइन्? राजकुमारी भृकुटी, जसलाई बाल्यकालमा ‘ग्रीन तारा’ भनेर पनि चिनिन्थ्यो, उनी नेपालको इतिहासमा मात्र नभई तिब्बतको इतिहासमा पनि सुनौलो अक्षरले लेखिएको नाम हो। आउनुहोस्, आज हामी उनै राजकुमारी भृकुटीको योगदान र तिब्बतमा बौद्ध धर्मको विकासमा उनको भूमिकाबारे चर्चा गरौं। भृकुटीको विवाह र तिब्बतमा आगमन राजकुमारी भृकुटीको विवाह तिब्बती राजा स्रोङचङ गम्पोसँग भएको थियो। यो विवाह दुई देशबीचको सम्बन्ध सुधार गर्ने एउटा महत्वपूर्ण कदम थियो। तर, यो विवाहले बौद्ध धर्मको…
Read Moreवातावरणवाद र प्रकृतिमा बौद्ध दृष्टिकोण।
प्रकृतिसँगको मैत्री: वातावरणवाद र बौद्ध दर्शनको संगम नमस्ते साथीहरु! आज म तपाईहरुसँग एउटा निकै महत्वपूर्ण विषयमा कुरा गर्न चाहन्छु – वातावरण र प्रकृतिप्रति बौद्ध दृष्टिकोण। हामी सबैलाई थाहा छ, हाम्रो वरिपरिको वातावरण दिन प्रतिदिन बिग्रँदै गएको छ। यसको कारण हामी मानव नै हौँ। तर के तपाईहरुलाई थाहा छ, बौद्ध दर्शनले वातावरण संरक्षणलाई कति महत्व दिन्छ? आज हामी यही विषयमा छलफल गर्नेछौं। मलाई विश्वास छ, यो छलफलले हामी सबैलाई प्रकृतिप्रति थप जिम्मेवार बनाउन मद्दत गर्नेछ। बौद्ध धर्ममा प्रकृतिको महत्व बौद्ध धर्ममा प्रकृतिलाई आदर र सम्मान गर्ने कुरालाई विशेष महत्व दिइएको छ।…
Read Moreनेपालमा राणा शासनको बौद्ध धर्ममा प्रभाव ।
नेपालमा राणा शासन: बौद्ध धर्ममा परेको प्रभाव नमस्कार! आज हामी नेपालको इतिहासको एउटा महत्वपूर्ण पाटो, राणा शासनकालमा बौद्ध धर्ममा परेको प्रभावको बारेमा चर्चा गर्नेछौं। राणा शासन, जसले नेपालमा १०४ वर्ष शासन गर्यो, त्यस समयमा धर्म, संस्कृति र सामाजिक जीवनमा धेरै परिवर्तनहरू भए। बौद्ध धर्ममाथि यसको कस्तो असर पर्यो भन्ने जान्न उत्सुक हुनुहुन्छ भने, यो लेख पढ्नुहोस्। राणा शासनको पृष्ठभूमि र धार्मिक नीति राणा शासनको उदय वि.सं. १९०३ मा जंगबहादुर राणाबाट भएको थियो। राणा शासकहरूले आफूलाई शक्तिशाली बनाउन विभिन्न नीतिहरू अपनाए। उनीहरूले हिन्दु धर्मलाई राज्य धर्मको रूपमा स्थापित गरे र अन्य…
Read Moreनेपालमा बौद्ध कलाको प्रतीकवादलाई बुझ्दै
नेपालमा बौद्ध कलाको प्रतीकवादलाई बुझ्दै नेपाल, बुद्धको जन्मभूमि, केवल सुन्दर पहाड र उपत्यकाहरूको देश मात्र होइन, यो गहिरो आध्यात्मिक र सांस्कृतिक धरोहरको खजाना पनि हो। यहाँको बौद्ध कलाले सदियौंदेखि मानिसहरूलाई मोहित पारेको छ। के तपाईँले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि यी कलाकृतिहरूमा चित्रित प्रत्येक रङ, आकार र मुद्राको अर्थ के होला? आउनुहोस्, आज हामी यही रहस्यमय संसारमा डुबुल्की मार्दै नेपालको बौद्ध कलामा लुकेका प्रतीकहरूलाई बुझ्ने प्रयास गरौं। बौद्ध कलामा रङ्गहरूको महत्व रङ्गहरू केवल सजावटका लागि मात्र प्रयोग गरिएका होइनन्। बौद्ध कलामा प्रत्येक रङ्गले विशिष्ट अर्थ बोकेको हुन्छ। यी रङ्गहरूले बुद्धका गुणहरू,…
Read Moreकाठमाडौंमा दैनिक जीवनका लागि माइन्डफुलनेसको (Mindfulness) अभ्यासहरू
काठमाडौंमा दैनिक जीवनयापनलाई सहज र शान्त बनाउन माइन्डफुलनेस (Mindfulness) अभ्यासहरू धेरै उपयोगी हुन सक्छन्। व्यस्त जीवनशैली, ट्राफिक जाम, कोलाहल र प्रदूषणले भरिएको काठमाडौंमा मानसिक शान्ति कायम राख्न माइन्डफुलनेस एक प्रभावकारी उपाय हो। यहाँ केही माइन्डफुलनेस अभ्यासहरू दिइएका छन्, जुन तपाईं आफ्नो दैनिक जीवनमा सजिलै अपनाउन सक्नुहुन्छ: १. बिहानको माइन्डफुलनेस बिस्तारै उठ्नुहोस्: अलार्म बज्नेबित्तिकै नउठ्नुहोस्। केही क्षण ओछ्यानमै आराम गर्नुहोस् र आफ्नो शरीरलाई महसुस गर्नुहोस्। श्वासप्रश्वासमा ध्यान दिनुहोस्: उठ्नेबित्तिकै केही मिनेट आफ्नो श्वासप्रश्वासमा ध्यान दिनुहोस्। गहिरो श्वास लिनुहोस् र बिस्तारै छोड्नुहोस्। कृतज्ञता अभ्यास: आजको दिनको लागि तपाईंसँग भएका केही कुराहरूको लागि…
Read Moreनेपालमा बुद्ध जयन्तीको महत्व
नेपालमा बुद्ध जयन्ती एक महत्वपूर्ण पर्व हो। यो दिन भगवान गौतम बुद्धको जन्म, ज्ञान प्राप्ति र महापरिनिर्वाण तीनवटै घटनाको स्मरणमा मनाइन्छ। बुद्ध जयन्तीको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि गौतम बुद्धको जन्म लुम्बिनीमा भएको थियो, जुन नेपालमा पर्दछ। यस कारणले पनि नेपालमा बुद्ध जयन्तीको विशेष महत्व छ। बुद्धले बोधगयामा ज्ञान प्राप्त गरे र कुशीनगरमा देहत्याग गरे, तर उनको जीवनको सुरुवात नेपालबाट भएको हुनाले नेपालीहरूले यस दिनलाई श्रद्धापूर्वक मनाउँछन्। नेपालमा बुद्ध जयन्ती कसरी मनाइन्छ? बुद्ध जयन्ती नेपालमा विभिन्न तरिकाले मनाइन्छ। केही प्रमुख गतिविधिहरू निम्न अनुसार छन्: लुम्बिनी भ्रमण: हजारौं भक्तजन बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीमा गएर पूजाअर्चना…
Read Moreपहिलो अफ्रिकन रिन्पोछे लुम्बिनीमा
पहिलो अफ्रिकन रिन्पोचे पन्नबोधि लुम्बिनीमा चौथो एसियन बौद्ध सांस्कृतिक महोत्सवमा सहभागि हुनु भएको छ । केही महिना अघि चर्चामा आउनु भएका पहिलो अफ्रिकन रिन्पोछे, कंगोका भिक्षु पन्नबोधि रिन्पोछे, हालै लुम्बिनीमा सम्पन्न चौथो एसियन बौद्ध सांस्कृतिक महोत्सव २०२५ मा सहभागी हुनुभएको हो । लुम्बिनीस्थित लिटिल बुद्धको उभिएको मूर्ति परिसरमा आयोजित कार्यक्रममा करिब ६०,००० दीप प्रज्वलन गरिएको थियो । सारीपुत्र फाउन्डेसनद्वारा आयोजित सो दीप प्रज्वलन कार्यक्रममा पन्नबोधि रिन्पोछेले पनि दीप प्रज्वलन गर्नुभएको थियो । अफ्रिकामा पहिलो पटक तिब्बती बौद्ध गुरुको पुनर्जन्मको मान्यता प्राप्त गरी इतिहास रचेका पन्नबोधि रिन्पोछेको त्यतिबेला धेरै चर्चा भएको…
Read Moreसुमति गुरुमाको ‘स्तुप र चैत्य’ सार्वजनिक, काठमाडौँका बौद्ध सम्पदा बुझ्न पुस्तक महत्वपूर्ण
लेखक सुमति वज्राचार्यद्वारा लेखिएको पुस्तक ’स्तूप र चैत्य’ पुनः परिमार्जनसहित पुनः प्रकाशित भएको छ । यो पुस्तकले काठमाडौं उपत्यकाका प्राचीन चैत्य तथा स्तूपहरूको ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र धार्मिक महत्वमाथि विस्तृत अध्ययन प्रस्तुत गरेको छ । यो पुस्तकको पहिलो संस्करण १७ वर्षअघि प्रकाशित भएको थियो । पुस्तकको खेन्पो ग्युर्मे छुल्ठ्रिम, डा. गौतमवीर वज्राचार्य र लेखक वज्राचार्यले संयुक्तरुपमा विमोचन गरेका थिए । विगतमा पनि पुस्तकमा समावेश जानकारी र अनुसन्धानको उच्च प्रशंसा भएको थियो । पुस्तकको लोकप्रियता र यसले पुरातन सम्पदाको संरक्षणमा पु¥याएको योगदानको कारणले पुनः प्रकाशनको आवश्यकता महशुस गर्दै मुगुम पब्लिकेसन प्रा.लि.ले यो…
Read Moreबौद्ध धर्ममा वज्र गुरु जप: अर्थ र महत्व
बौद्ध धर्ममा वज्र गुरु जप एक पवित्र मन्त्र जपको अभ्यास हो, जुन विशेष रूपमा वज्रयान बौद्ध परम्परासँग सम्बन्धित छ। यो मन्त्र “ॐ वज्र गुरु पद्म सिद्धि हूँ” (Om Vajra Guru Padma Siddhi Hum) को रूपमा प्रचलित छ र यसलाई गुरु रिन्पोछे अर्थात् पद्मसम्भवसँग जोडिएको मानिन्छ। पद्मसम्भव आठौं शताब्दीमा तिब्बतमा बौद्ध धर्म फैलाउने प्रमुख व्यक्तित्व थिए, जसलाई दोस्रो बुद्धको रूपमा पनि सम्मान गरिन्छ। यो जप वज्रयान बौद्धहरूका लागि आध्यात्मिक उन्नति र शुद्धिकरणको शक्तिशाली माध्यम मानिन्छ। वज्र गुरु मन्त्रको प्रत्येक अंशको गहिरो अर्थ छ। “ॐ” ले विश्वव्यापी चेतनालाई संकेत गर्छ, “वज्र” ले…
Read More